انسان‌ها علاقه عجیبی به ماندگار کردن خاطرات و حضورشان در مکان‌های مختلف دارند. آنها از زمان‌های قدیم با نقش و نگاره‌هایی که بر دیوار غارها و کوهها به جا می‌گذاشتند به دنبال رساندن این پیام به دیگران و آیندگان بودند که زمانی ما اینجا حضور داشتیم و زندگی می‌کردیم. اختراع دوربین عکاسی هم در راستای ارضای همین عطش درونی بود، عطشی که هر لحظه می‌خواست خاطرات را ثبت و ضبط کند. نوشتن خاطرات از سفرها و نقاطی که رفته‌ایم دقیقا برای آدم‌ها همین کارکرد را دارد. آنها سفرنامه می‌نویسند تا نکات و اتفاقات ریز و درشت سفرشان با گذشت زمان فراموش نشود و بتوانند با دیگران آن را به اشتراک بگذارند.
کاری فراتر از خطره‌نویسی
نوشتن سفرنامه تنها نوشتن خاطره نیست و سفرنامه‌ها کارکردی فراتر از خاطره‌نگاری دارند. همین الان بسیاری از اطلاعاتی که از دوران قدیم به جا مانده را مدیون سفرنامه‌های افرادی می‌دانیم که از کنار دیده و شنیده‌هایشان در طول سفر بی‌تفاوت نگذشته‌اند. سفرنامه‌ها نوعی تاریخ‌نگاری، آشنایی با فرهنگ و مردم یک منطقه خاص و دانستن آداب و رسوم مردم محلی است. نباید به سادگی از کنار سفرنامه‌ها گذشت.
قطعا بسیاری از ما، به ویژه آنهایی که بیشتر سیر و سیاحت می‌کنند، با خودشان یک بار این جمله را تکرار کرده‌اند که «ای کاش از سفرهایم، سفرنامه بنویسم» ولی به خاطر اینکه دقیقا نمی‌دانسته‌اند باید چه کار کنند، از انجام آن صرف‌نظر کردند.
حالا ما اینجا نکات اصلی و اصول اولیه سفرنامه نویسی را با شما مرور می‌کنیم تا در تعطیلات نوروز سفرهایتان را برای همیشه ثبت و ضبط کنید و پس از گذشت سالها از خواندنشان لذت ببرید. فقط قبل از پرداختن به اصل مطالب باید بگوییم نوشتن از سفرها، باعث می‌شود تا شما نگاهی تیزبین‌تر و کنجکاوتر به اطرافتان داشته باشید و بادقت بیشتری دیده و شنیده‌هایتان را تحلیل کنید.
از همه چیز ننویسید
برخی از کسانی که تصمیم به نوشتن سفرنامه می‌کنند، تصورشان این است که باید هر کاری که انجام می‌دهند را بنویسند. این یک کار اشتباه است، هم انرژی‌تان را بیخودی هدر می‌دهد و هم موجب می‌شود از مسائل اصلی بمانید.
پس به جای اینکه بنویسید چه وسایلی را می‌خواهید بردارید آیا فلان ساعت از خانه بیرون آمدم و به فرودگاه یا ایستگاه قطار رسیدم، جست‌وجویی کوتاه درباره مقصدی که می‌خواهید سفر کنید داشته باشید. گفتن از اطلاعاتِ شخصیِ غیدمفید، به درد هیچ کسی، حتی خودتان هم نمی‌خورد. داشتن اطلاعات از مقصد، کمک خیلی زیادی به شما درباره نوشتن از آنجا می‌کند. با این حساب سفر شما قبل از حرکت شروع می‌شود.
حالا در نظر بگیرید به فرودگاه، ایستگاه قطار یا اتوبوس رسیده‌اید. اینجا هم هیچ نیازی نیست که بنویسد من الان سوار اتوبوس شدم و اتوبوس راه افتاد و چیزهایی از این قبیل. به جای این کار، با دقت آدم‌ها و اطرافتان را ببینید و از اتفاقات و مسائل پیش‌بینی نشده و غافلگیرکننده بی‌توجه عبور نکنید.
برای مثال در فرودگاه اتفاقی خاص و ویژه می‌افتد، سعی کنید آن را به دقت ببنید و پردازش کنید. یا در هواپیما، شخصی خاص و ویژه کنارتان می‌نشیند و در هم‌صحبتی با او حرف‌های جالبی رد و بدل می‌شود، حتما سعی کنید اشاراتی به این اتفاقات داشته باشید. چون همین آدم‌ها و حرف‌ها سفر شما را می‌سازند و با گذشت زمان خاطرات زیادی را برایتان زنده می‌کنند.
یا اگر با قطار سفر می‌کنید، خودتان را فقط در کوپه حبس نکنید. قطار یکی از بهترین وسایل برای سفر است. نه مثل هواپیما هست که نتوانید چیزی را ببینید و نه مثل ماشین است که شما را درگیر رانندگی کند. سرعت قطار به اندازه است و با سرعتی معقول حرکت می‌کند و به شما چشم‌انداز برای دیدن می‌دهد. با دقت از پنجره بیرون را ببینید و مطمئن باشید در این دیدن، چیزهای زیادی را درک خواهید کرد. همچنین هنگام توقف قطار بین ایستگاهها، برای چند دقیقه هم شده از قطار پیاده شوید و گشتی در ایستگاهها بزنید. خیلی اوقات، مسائل جالب توجهی در همین ایستگاههای بین راهی انتظار شما را می‌کشد.
کنکاش در مقصد
پس از رسیدن به مقصد و مستقر شدن در جای محل اقامت‌تان، تازه کار اصلی شما شروع می‌شود. خیلی نمی‌خواهد برای توصیف اتاقی که در آن هستید یا هتل محل اقامت‌تان وقت بگذارید، به جای آن وقت و انرژی‌تان را برای کاوش و گشت‌وگذار در مقصدتان بگذارید.
بخش مهمی از مطالب سفرنامه شما را همین جست‌وجو در سفرتان تشکیل می‌دهد. فرض کنید به جنوب و جزیره قشم رفته‌اید و می‌خواهید به تماشای جنگل‌های حرا بروید. شما اطلاعاتی از قبل درباره این جزیره و نقاط دیدنی‌اش تهیه کرده‌اید و حالا با تماشای از نزدیک آنجا و ترکیبش با اطلاعات‌تان، می‌توانید کلی اطلاعات مفید را ثبت و ضبط کنید. دقیقا همین درست دیدن و استفاده از اطلاعات‌تان سفرنامه شما را خواندنی می‌کنید. اگر برای هر مقصد چنین کاری را انجام دهید، سفرنامه شما اصولی و درست نوشته خواهد شد.
دیدن مناظر طبیعی یک بخشِ مهم و جذاب از کار است و بخش دیگر به گفتن از فرهنگِ محلی آنجا برمی‌گردد. هر شهر و روستایی آداب و رسوم مخصوص به خودش را دارد که جز با معاشرت با آدم‌های آن شهر پی به آنها نخواهید برد. پس حتما برای رفت به دلِ شهر و صحبت با آدم‌های محلی وقت بگذارید. این هم‌صحبتی‌ها نکات خیلی زیادی را به شما می‌آموزد. مثلا مردم بوشهر علاقه زیادی به جمع شدن در قهوه‌خانه‌ها و خیام خوانی و شعرخوانی دارند و دیدن و نوشتن از این مراسم‌ها، جذابیت فوق‌العاده‌ای دارد.
بالا رفتن قدرت توصیف و تحلیل
نوشتن از غذاها و خوراکی‌های محلی یکی دیگر از مواردی است که در سفرنامه‌تان باید به آن بپردازید. هر شهری غذاهای مخصوص به خودش را دارد که اشتراک تجربه امتحان کردن آن غذا با دیگران کاری لذتبخش است. یا مردم بعضی شهرها برای میان وعده‌هایشان، خوراکی‌های خاص می‌خورند یا کاری مخصوص انجام می‌دهند که حتما به آنها اشاره کنید. فراموش نکنید که پرداختن به وضعیت اقتصادی مردم محلی، توجه به مغازه و بازار و مراکز تجاری و رسیدن به تحلیلی درباره وضعیت اقتصادی آنجا موجب ثبت اطلاعات ماندگاری می‌شود که باگذشت زمان ارزش پیدا می‌کند.
برای آنکه بهتر بفهمید چطور می‌شود سفرنامه‌ای خوب و خواندنی نوشت، بد نیست نگاهی به سفرنامه‌های نویسندگان بزرگ بیندازید. محمدابراهیم باستانی پاریزی، جلال آل احمد، ایرج افشار، برادران امیدوار و بسیاری دیگر، سفرنامه‌های ماندگاری از خودشان به یادگار گذاشته‌اند که خواندنشان بهترین راهنما برای سفرنامه‌نویسی است.
سفرنامه‌نویسی قدرتِ توصیف شما از موقعیتی طبیعی و جغرافیایی را تقویت می‌کند. همچنین نمی‌گذارد شما از کنار هر چیزی بی‌تفاوت عبور کنید و سنسورهای حسی شما را نسبت به ریزترین مسائل هم فعال می‌کنید. ضمن اینکه شما را از آن پوسته خودتان بیرون می‌آورد و به دنیای آدم‌های محلی می‌برد. با نوشتن سفرنامه شما تا حدودی قدرت تجزیه و تحلیل پیدا می‌کند که تمام این موارد برای سفرهای بعدی بسیار به کمک شما می‌آیند. دقیقا به خاطر همین مسائل، افرادی که یک یا دو بار مشغول نوشتن سفرنامه شده‌اند، دیگر این کار را برای همیشه انجام داده‌اند. سفرنامه نویسی غنای عجیبی به سفرتان می‌دهد. اگر تا به حال انجام نداده‌اید همین حالا دست به کار شوید؛ تنها چیزی که نیاز دارید، قلم، کاغذ و نگاهی تیزبین و کنجکاو است.
مطلب خوبی بود