هیئت دولت ایران لایحه‌ای را تصویب کرده که در صورت تائید مجلس و شورای نگهبان به عمر ریال بعنوان واحد پولی این کشور پایان خواهد داد و با حذف یک صفر “تومان” واحد پول رسمی ایران خواهد شد.
ریال البته سالهاست در معاملات روزمره ایران جایی ندارد و عملا تومان بنابر عرف نانوشته واحد رسمی پول این کشور است.
به گفته بانک مرکزی ایران، اصلی‌ترین دلایل این اقدام افزایش تورم در دهه‌های اخیر و کاهش ارزش پول ملی است. علاوه بر آن محدودیت چاپ اسکناس درشت منجر به افزایش قابل توجه حجم اسکناس در جریان شده است.
ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی ایران می‌گوید استفاده از “تومان” بعنوان واحد پول این کشور باعث آسانتر شدن مبادلات اقتصادی خواهد شد. آقای سیف در کانال تلگرام خود گفته است: “از زمان معرفی ریال در قانون پولی و بانکی به ویژه در طول چند دهه گذشته به دلیل تورم انباشته، ریال عملا از مبادلات اقتصادی روزمره حذف شده و تومان جایگزین آن شده است؛ بنابراین مصوبه دولت در زمینه تغییر رسمی واحد پول ملی از ریال به تومان اقدامی برای تسهیل نسبی مبادلات اقتصادی آحاد جامعه، رسمیت بخشیدن به عرف مورد قبول مردم کشور و در انطباق با واقعیت های موجود قابل تفصیل خواهد بود.”
استفاده از ریال در دهه‌های اخیر همواره با پیچیدگی‌های خاص خود همراه بوده است از جمله:
- استفاده از رقم‌های بزرگ در مبادلات مالی ساده روزمره
- مشکلات ایجاد شده در امور محاسباتی و حسابداری
- ناامنی در حمل مقادیر زیاد پول
- هزینه بالای چاپ و نابودی اسکناسهای درجریان با توجه به حجم بالای اسکناس
- بالا بودن استهلاک اسکناس به دلیل حجم زیاد آن
استفاده مردم ایران از واحد پولی “تومان” به جای “ده ریال” بدور از مشکل نبوده است؛ واحد پول رسمی ریال است اما مردم در مبادلات خود فقط تومان را به کار می‌برند، به همین دلیل آنها در معاملات همیشه قیمتها را از ریال به تومان تبدیل می‌کنند و در عمل در امور روزمره یک صفر در معاملات کنار گذاشته می‌شود.
استفاده از “ایران‌چک” البته از این مشکلات کاسته اما مشکلات حقوقی آن کماکان پابرجاست.
معایب استفاده از تومان بعنوان واحد پول ملی
حذف صفر از پول ملی، سالهاست که در ایران مطرح بوده است و در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری پیشین، هم مطرح شده بود. بانک مرکزی ایران در آن دوره حتی درباره نام واحد پولی آینده با راه‌اندازی سایت “طرح اصلاح پول ملی” نظرخواهی از شهروندان را آغاز کرد اما در نهایت این طرح ناتمام ماند.
بعضی از کارشناسان استفاده از تومان بعنوان واحد پول ملی را بی‌عیب و نقص نمی‌دانند و به معایبی اشاره کرده‌اند:
- افزایش تورم کوتاه مدت با توجه به گردشدن اعداد در معاملات
- هزینه‌های مربوط به چاپ و معرفی اسکناسهای جدید
- گرایش احتمالی به ارزهای خارجی در نتیجه نوسان بازار ارز در زمان اجرای طرح
- مشکلات قیمت‌گذاری کالاها و سردرگمی مردم در کوتاه مدت
مهار تورم به گفته بسیاری از صاحبنظران اقتصادی پیش‌زمینه اصلی برای این تغییر بزرگ است.
در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، حذف صفرهای ریال به عنوان یکی از عوامل کنترل تورم بالای آن زمان مطرح می‌شد.
حسن روحانی، یکی از بزرگترین موفقیتهای اقتصادی دولت خود را “تک رقمی” کردن نرخ تورم می‌داند وبا دلگرمی گام اول برای حذف یک صفر از پول این کشور را برداشته است.
ریال چگونه تبدیل به واحد پول ایران شد؟
“ریال” در زمان حضور اسپانیایی‌ها و پرتغالی‌ها در خلیج فارس و مراودهٔ آنها با ایرانیان وارد فارسی شد. سکهٔ نقره با نام “ریال” در اسپانیا از سال ۱۴۹۷ تا ۱۸۷۰ میلادی ضرب می‌شد. ریال همچنین واحد پولی بسیاری از کشورهای مستعمره اسپانیا بود؛ بعنوان مثال واحد پول برزیل “رئال” نام دارد.
در دوره قاجار تومان طلا به ارزش ۱۰ هزار دینار علاوه بر انواع دیگر سکه ضرب می‌شد.
در سال ۱۳۰۸ در زمان رضاشاه پهلوی، طبق قانون “تعیین واحد و مقیاس پول قانونی ایران”، ریال به جای “قران” انتخاب شد و “تومان” کنار گذاشته شد.
اولین سکه‌های ریال بر روی نقره ضرب شدند.
چاپ اسکناس در ایران در سال ۱۳۱۱ توسط بانک ملی ایران شروع شد. در این سال کوچکترین اسکناس “ریالی”۵ و درشت‌ترین ۵۰۰ ریالی بودند. در سال ۱۳۱۴ اسکناس هزار ریالی بعنوان درشت ترین اسکناس منتشر شد.
منبع بی بی سی
