از میان تمامی فیلم هایی که با تقلید و یا الهام از ‘تایتانیک’ به کارگردانی جیمز کامرون، محصول ۱۹۹۷ ساخته شده اند پاسخ سینمایی کره شمالی به داستان دو جوان عاشق و نگون بخت از همه عجیب تر است.
با گذشت زمان و سرازیر شدن انبوهی از فیلم های پر فروش به بازار به سادگی می توان موفقیت تجاری و فرهنگی تایتانیک را فراموش کرد.
این اثر جیمز کامرون با ربودن ۱۱ جایزه اسکار و بیش از یک میلیارد دلار درآمد در گیشه سینماهای جهان با داستانی عاشقانه و تراژیک که بر بستر ماجراهای واقعی غرق شدن یک کشتی مسافربری روی می‌دهد، به یک پدیده واقعا جهانی بدل شد.
ولی از تمام نسخه‌های تقلیدی این داستان که از فرهنگ مردم پسند سر برآورده اند شاید عجیب ترین آنها فیلمی محصول کره شمالی باشد که کیم جونگ ایل رهبر فقید آن کشور با آن تلاش کرد به تایتانیک پاسخ دهد.
‘طغیان روح’ که حدود چهار سال بعد از تایتانیک ساخته شد، فیلمی است که با بودجه و حمایت دولت کره شمالی ساخته شده و هدف آن بهره برداری از شکوه تایتانیک برای خلق غنایی بازگو نشده است.
اما این فیلم با وجود استفاده از بیش از ۱۰ هزار سیاهی لشگر، به کارگیری جلوه های ویژه مدرن برای اولین بار در سینمای کره شمالی و فیلمنامه ای که براساس پرداخت درام یک حادثه کشتیرانی در تاریخ کره تهیه شده بود بدون به جا گذاشتن هیچ اثری در گیشه های سینما غرق و فراموش شد.
کیم جونگ ایل در دهه های هفتاد و هشتاد میلادی برای توسعه و تقویت صنعت فیلمسازی کره شمالی تلاش زیادی کرد. او قصد داشت هنرسینما را از آنچه که از نگاه او صرفا آثار تبلیغاتی و ضعیف بودند فراتر ببرد.
او تعدادی از کارگردان های کره شمالی را برای تحصیل به روسیه فرستاد، بودجه فیلمسازی را در حد چشمگیری افزایش داد و حتی ادعا شده که یک کارگردان و یک ستاره سینمای کره جنوبی را ربود و در کره شمالی اسیر کرد تا برای رژیم فیلم بسازند.
به نظر می رسد کیم جونگ ایل برای ارضای علاقه وافر خود به سینما از هیچ کاری دریغ نمی کرد. با توجه به اینکه گفته می شود او کلکسیونی شامل چند هزار فیلم محصول غرب داشت حتما نسخه ای از فیلم تایتانیک نیز به دست او رسیده بود و در سالن سینمای صاحب امتیازان پیونگ یانگ به نمایش درآمده بود.
مضامین جهانشمولی مثل عشق و تراژدی و همینطور اشاراتی که در فیلم تایتانیک به اختلافات طبقاتی می شود و رقابت بین شخصیت لئوناردو دی کاپریو که جز مسافران درجه دو کشتی است با شخصیت منفی فیلم به نام کال با بازی بیلی زین که از اقشار مرفه است، قاعدتا برای کیم جونگ ایل جالب بوده اند.
اما جذابترین ویژگی این فیلم و مهمترین عاملی که باعث شد از آن تقلید کند، قدرت فیلم تایتانیک برای جلب سینما دوستان و پرداخت پولی که به زحمت درآورده اند برای خریدن بلیط بود: چیزی که جمهوری دمکراتیک خلق کره به شدت به آن نیاز داشت.
احساس غرق شدن
در پایان دهه نود و اوایل سالهای ۲۰۰۰ دولت کره جنوبی با طرحی موسوم به سیاست ‘نور آفتاب’ سعی کرد مناسبات بین دو کره را بهبود ببخشد. این کاهش تنش در کنار سایر مسایل به کره شمالی امکان داد تا فیلمهایی بسازد که برای مردم هر دو کره جذاب باشند.
فیلم طغیان روح که از تاریخ مشترک دو کره الهام گرفته، تلاش کرد داستان کشتی به نام اوکیشیمامارو را بازگو کند که پس از پایان جنگ جهانی دوم و در حالی که کره ای های ساکن ژاپن را به کشورشان بازمی گرداند غرق شد.
پس از اصابت این کشتی به یک مین حدود ۵۵۰ نفر از مجموع ۳ هزار و ۵۰۰ سرنشین آن کشته شدند.
البته بعدها کره شمالی ادعا کرد که ژاپنی ها عمدا این کشتی را غرق کردند تا این حقیقت که مسافران کره ای آن در دوران جنگ مجبور به کار اجباری شدند را پنهان نگاه دارد.
از نگاه کره ای ها فیلم طغیان روح مضمون سیاسی قابل پذیرشی داشت چون انگشت اتهام را به سوی ژاپنی ها نشانه می رفت و این با بی اعتمادی که بسیاری از مردم کره در آن زمان نسبت به ژاپن داشتند همخوانی داشت.
اگر در این فیلم تبلیغات آشکار به نفع کره شمالی وجود می داشت طبق قوانین کره جنوبی نمایش آن ممنوع می شد. اما از نگاه تماشاگران غربی و یا هر کسی که کم و بیش داستان فیلم “تایتانیک” را به خاطر دارد بی ارزش بودن فیلم “طغیان روح” خیلی زود برملا می شد چون با گذشت داستان می توان تقلید آشکار از فیلم جیمز کامرون را به خوبی در آن دید.
بازی تقلید
کارگردان این فیلم کیم چون سونگ، از جمله کره ای های ساکن ژاپن بود که بعد از جنگ به زادگاهش بازگشت. در صحنه شروع فیلم می بینیم که یک مرد سالخورده در معیشت اعضای خانواده اش به سوی ساحل دریا می رود.
همزمان با اوج گرفتن موسیقی متن، مرد سالخورده به جای جواهر ‘قلب اقیانوس’ که سینه کیت وینزلت را زینت بخشیده بود، دستمال گردن سرخ رنگی از جیبش درمی آورد و در همان لحظه ذهن او به سوی معشوقش پر می کشد که در کشتی اوکیشیمامارو غرق شده است.
یک چنین “تجلیل‌هایی” از تایتانیک را می توان در سراسر این فیلم دید. جای تعجب ندارد که کارگردان، بازیگران و کارکنان فنی فیلم قبل از شروع فیلمبرداری و تولید مجبور شده بودند بیش از ۱۰۰ بار فیلم سه ساعته تایتانیک را تماشا کنند.
جیمز کامرون برای ساختن تایتانیک از قدرت مالی استودیوهای هالیوود و پیشرفته ترین فناوری های سینمایی استفاده کرد. ولی نسخه محصول کره شمالی فقط می توانست از امکاناتی استفاده کند که یک رژیم دیکتاتوری می تواند فراهم کند.
گفته می شود که برای تهیه برخی از صحنه های آن بیش از ۱۰ هزار سرباز به کار گرفته شده اند. موارد نادر استفاده از جلوه های ویژه برای نشان دادن قایق در مجموع تحت الشعاع امواج واقعی آب قرار گرفته که همچون سیلاب وارد کشتی می شوند.
عناصر عاشقانه داستان کاملا از دو صحنه به یادماندنی تایتانیک تقلید شده و نزدیکی عاشق و معشوق را به شکلی آبکی به نمایش می گذارد.
به جای صحنه ای که لئوناردو دی کاپریو درست در دماغه کشتی کیت وینزلت را در آغوش می گیرد و به صحنه “پرواز” شهرت یافته، در محصول سینمایی کره شمالی عاشق و معشوق روی عرشه در برابر یکدیگر قرار می‌گیرند و به غیر از یک لبخند چیزی بین دو دلباخته رد و بدل نمی شود.
و صحنه اوج داستان که در آن بالاخره آنها در قایق کوچکی روی آب های یخ زده از هم جدا می شوند، بیننده را به این نتیجه می رساند که سازندگان فیلم حتما الگو برداری های طراحی شده و دقیقی از فیلم تایتانیک را در دسترس داشتند که توانسته اند این صحنه معروف را کاملا عین خودش بازسازی کنند.
تلاش طغیان روح برای کپی کردن تایتانیک کاملا مشهود است و در تبلیغ برای معرفی این فیلم پنهان نشد. در جشنواره فیلم مسکو و هنگکنگ آگهیهای تبلیغاتی این فیلم با حروف چاپی بسیار درشت تری از عنوان خود فیلم با افتخار آن را “تایتانیک کره شمالی” معرف می کرد.
ولی بهره برداری از فضای سینمایی که تایتانیک خلق کرده بود در نهایت به ثمر رسید. شرکت فیلمسازی نارای تهیه کننده فیلم در سال ۲۰۰۱ حق توزیع در کره جنوبی را به بهای نه چندان ارزان ۳۷۵ هزار دلار خریداری کرد.
برای فیلمی که به ندرت در سینماهای خارج از کره شمالی به نمایش گذاشته شده بود و فقط در چند جشنواره نه چندان مهم شرکت کرده بود این فرصت بسیار مناسبی برای کسب درآمد و ارتقاء موقعیت سینمای کشور بود. با این همه موفقیت آن عمر کوتاهی داشت.
چندی بعد در همان سال قاضی دادگاهی در ژاپن در حکمی دستور داد که به دلیل اجازه نگرفتن از بازماندگان حادثه غرق شدن کشتی اوکیشیمامارو تهیه کنندگان فیلم باید مبلغ ۳۷۵ هزار دلار به پانزده نفر از آنها غرامت بپردازند.
هیچ بازار سینمایی بین المللی حق پخش این فیلم را خریداری نکرد و میراث آن در تاریخ فیلمسازی هنوز در ابهام است. همانطور که زمانی در مورد فیلم تایتانیک گفته بودند، کار گستاخانه ای در چنین مقیاس عظیمی در نهایت به شکست خواهد انجامید.
