شهرنازدار با بیان اینکه رویکرد سیاست‌های کلان موسیقی در کشور ایجاب می‌کند که تمامی جریان‌های موسیقی زیر پرچم واحدی قرار بگیرند، گفت: اگرچه جشنواره موسیقی فجر مناسبتی است و برای یادآوری پیروزی انقلاب برگزار می‌شود، اما همین رویداد در حوزه سینما و تئاتر شکل جدی‌تری دارد و به عرصه رقابتی مهم برای آثار نمایشی و سینمایی بدل شده است.
به گزارش هفت هنر، سی و دومین جشنواره موسیقی فجر در حالی شامگاه جمعه اول بهمن ماه به پایان رسید که بخش‌های مختلفی ازجمله موسیقی نواحی، بانوان، بین‌الملل، تلفیقی، پاپ و جایزه باربد در آن حضور داشتند.
این رویداد موسیقیایی در بخش‌های مختلف کار خود را آغاز کرد و برخی از خوانندگان پاپ 4 سئانس در این جشنواره اجرا داشتند البته این موضوع ایرادهایی را از سوی برخی هنرمندان ژانرهای موسیقی به حضور بخش پاپ در این جشنواره وارد کرده. باتوجه به اینکه حمیدرضا نوربخش به عنوان مدیر دوره سی و سوم جشنواره موسیقی فجر انتخاب شده؛ و باز براساس گفته‌های مدیر این جشنواره که باید شاهد ادامه این ریل‌گذاری و حضور بیشتر گروههای موسیقی پاپ در جشنواره باشیم؛ با یکی از پژوهشگران موسیقی در این‌باره گفتگو کرده‌ایم.
نظارت و کنترل نامحسوس موسیقی
محسن شهرنازدار با بیان اینکه مهمترین سوال این است که چرا جشنواره موسیقی فجر چنین مدخلی را برای موسیقی پاپ یا تلفیقی باز می‌کند؟، اظهارکرد: به گمانم اینجا بیش از آنکه ضرورت‌های فرهنگی و موسیقایی اهمیت داشته باشد، بحث سیاست‌گذاری فرهنگی مطرح است. رویکرد سیاست‌های کلان موسیقی در کشور ایجاب می‌کند که تمامی جریان‌های موسیقی زیر پرچم واحدی قرار بگیرند. در حقیقت یک سیستم نظارتی و کنترل نامحسوس تدارک دیده شده است تا همه جریان‌های موسیقی در ذیل آن باشند؛ حال اینکه دست‌کم در دو دهه اول جشنواره اینطور نبود و قرار هم نبود اینطور باشد.
او به این نکته که جشنواره موسیقی فجر با سوبسید مشخصی از بودجه فرهنگی کشور اداره می‌شود؛ اشاره کرد و گفت: اگرچه جشنواره موسیقی فجر مناسبتی است و برای یادآوری پیروزی انقلاب برگزار می‌شود، اما همین رویداد در حوزه سینما و تئاتر شکل جدی‌تری دارد و به عرصه رقابتی مهم برای آثار نمایشی و سینمایی بدل شده است.
این پژوهشگر موسیقی ادامه داد: کارهایی که در طول سال به هر دلیلی اجازه نمایش نمی‌گیرند هم در فرصت اندک جشنواره فیلم یا تئاتر، امکان نمایش و اکران پیدا می‌کنند. در حقیقت این ویژگی‌هاست که به این جشنواره‌ها ماهیت جدی می‌بخشد و گروههای شرکت‌کننده هم لزوما تصور نمی‌کنند در جشن مناسبتی حاکمیت شرکت کرده‌اند. بلکه آنها در مناسبت فرهنگی مربوط به صنف و جریان هنری خود شرکت دارند و دولت نیز بابت این حضور سوبسید پرداخت می‌کند.
شهرنازدار تاکید کرد: متاسفانه در موسیقی، ماجرا شکل دیگری پیدا کرده‌است؛ گروههای موسیقی پاپ یا شبه‌پاپ که مورد حمایت مخاطبان عمومی هستند و از طریق گیشه، اسپانسرهای خصوصی و مخاطبان فراوانی دارند، بدل به مولدهای اقتصادی شده‌اند، در جشنواره فجر هم حضور پیدا می‌کنند و عملا اینجا هم بودجه فرهنگی کشور را به جیب می‌زنند. حضور آنها ماهیت یک جشنواره هنری را در سطح یک مناسبت دولتی تقلیل می‌دهد.
موسیقی پاپ از دولت؛ هزینه کم نمی‌کند
او با تاکید براینکه بودجه دولت نباید به موسیقی پاپ تعلق گیرد، تصریح کرد: وقتی بودجه‌ای از دولت کم می‌شود تا جشنواره‌ای برگزار کند و اگر قرار است این هزینه‌ها از طرف دولت پرداخت شود، روشن است که نباید به موسیقی پاپ تعلق بگیرد. در هیچ جای دنیا موسیقی پاپ از دولت هزینه‌ای کم نمی‌کند، بلکه برعکس با پرداخت مالیات به بودجه دولت اضافه هم می‌کند.
این پژوهشگر با بیان اینکه گردش مالی موسیقی پاپ در اکثر جوامع، یک فرایند جدی اقتصادی است، افزود: در همه جای دنیا دولت در عین حال خود را موظف به حمایت از موسیقی جدی و هنری می‌داند. بودجه ارکسترهای سمفونیک مهم دنیا، یا مستقیما از محل درآمدهای شهرداری‌ها و یا بودجه فرهنگی کشور به دست می‌آید و یا از طریق نهادهای مردمی پرداخت می‌شود و برای جذب هزینه‌های حفظ موسیقی جدی، دایم در حال مذاکره با سازمانها و نهادهای وابسته به دولت هستند. اما در ایران ماجرا برعکس شده است!
شهرناز دار ادامه داد: مدیران سیاست‌گذار یا صرفا مسائل را سیاسی می‌بینند و بر این نظرند که در عرصه مدیریت فرهنگی، باید انحصار‌طلب باشند؛ یعنی هر جریان موسیقی اعم از پاپ تا کلاسیک و تلفیقی و … باید تحت‌نظر دولت مدیریت شود یا کاملا ناآگاه و کم‌اطلاع هستند و سلیقه پایین خود را به بودجه فرهنگی کشور تحمیل می‌کنند!
فتح نامبارک در جشنواره موسیقی
او درباره سابقه حضور موسیقی پاپ در جشنواره موسیقی فجر گفت: می‌دانید که موسیقی پاپ جایی در جشنواره موسیقی فجر نداشت و عملا از دوره ریاست جمهوری نهم وارد جشنواره شد. همان سالی که بخش موسیقی قومی حذف شد تا احتمالا جایی برای موسیقی مورد پسند مدیران فرهنگی وقت باز کند! و این فتح باب نامبارکی برای سیاست‌های موسیقی کشور بود. در زمانه‌ای که دولت در بخش موسیقی سرمایه‌گذاری نمی‌کرد، ناگهان تصمیم گرفت آن موسیقی ممنوع که تا دیروز توسط همین دولت مجوز نشر و فرصتی برای عرصه اجتماعی نداشت را در قالب یک جشنواره مناسبتی بیاورند و در مواجه با مخاطب عمومی قرار دهد.
این نویسنده و پژوهشگر تاکید کرد: جشنواره موسیقی فجر تنها جایی است که برای موسیقی سرمایه‌گذاری دولتی می‌شود. این جشنواره که اوایل دهه شصت با گروههای سرود ژاندارمری و شهربانی آغاز شده بود، در طی پانزده دوره به رشدی رسید که میزبان گروه‌ها و چهره‌های شاخص موسیقی مانند بسم‌الله خان و نصرت فاتح علی خان از هند شد و جریان‌های موسیقی جدی که در آن زمان وجود داشت را میزبانی می‌کرد.
شهرنازدار با بیان اینکه موسیقی پاپ مصرف عمومی و خاستگاه مشخصی در سیستم‌های مصرف بازار دارد، گفت: رابطه موسیقی پاپ با دولت یک رابطه اقتصادی است آن‌هم از نوع برعکس؛ یعنی در تمام دنیا رابطه موسیقی پاپ با دولت رابطه بین مالیات و درآمد است و روشن است وقتی موسیقی پاپ تولید می‌شود، با یک مخاطب انبوه مواجه است که عملا سوبسید خود را از آن می‌گیرد.
برخورد سیاسی با موضوع فرهنگ
او با بیان اینکه رابطه همه دولت‌ها در همه جای دنیا با موسیقی پاپ براساس پرداخت مالیات تنظیم شده، خاطرنشان کرد: دولت نمی‌تواند در یک جشنواره سالانه که تنها جایی است که در بودجه فرهنگی کشور به موسیقی اختصاص داده است، سالن رایگان در اختیار موسیقی پاپ قرار دهد و تبلیغات وسیع یک جشنواره مناسبتی را در تمام بیلبوردها و رسانه‌ها در اختیار موسیقی تفننی و پاپ بگذارد. این به نوعی خیانت به فرهنگ و ناشی از سوءمدیریت فرهنگی است.
این پژوهشگر ادامه داد: اگر بدبینانه نگاه کنیم و هوشیاری سیاست‌گذاران فرهنگی را هم زیر سوال نبریم، به نتایج دیگری می‌رسیم. سیاست‌گذار جشنواره تصمیم می‌گیرد تا سالن را در اختیار موسیقی پاپ قرار دهد به این دلیل که می‌داند مخاطب این نوع موسیقی کم نیست و در توده‌های میلیونی جا دارد؛ در نتیجه می‌تواند مخاطبان فراوانی را برای جشنواره مناسبتی به سالن‌ها بکشد و کارکرد یک جشن فراگیر دولتی را به نمایش بگذارد. با این تعبیر، مدیر سیاست‌گذار موسیقی صرفا نگاه سیاسی دارد و اهل فرهنگ نیست.
شهرنازدار در پایان تاکید کرد: ممکن است این نگاه نیز حاکم باشد که باید همه جریان‌های مختلف موسیقی اعم از موسیقی جدی تا تفننی، از مجرای رسمی سیاست‌گذاری موسیقی کشور، که در جشنواره متجلی می‌شود، عبور کنند تا به این ترتیب رسمیت بیابند. اما اگر این نگاه هم حاکم باشد، در این جا بحث موسیقی مطرح نیست، بلکه صرفا برخوردی سیاسی با موضوع فرهنگ است.
