علیزاده: چرا در دانشگاه‌ها یک واحد برای موسیقی نواحی نداریم؟

نشست نخست روز شنبه، با عنوان “آوا و نغمه‌های گمشده در دامنه‌های زاگرس میانی” ساعت 13 در تالار رودکی آغاز شد که ایرج رحمانپور پژوهشگر، شاعر و خواننده شهیر موسیقی لرستان در این مراسم به سخنرانی پرداخت.

رحمانپور در این نشست، از حضور یک جنبش بزرگ در این مناطق برای حفظ و نگهداری موسیقی لرستان خبر داد و به تشریح جایگاه موسیقی زاگرس‌‌نشینان در موسیقی نواحی کشور پرداخت. تفکیک اصطلاحات “هور” و “مور” در موسیقی زاگرس‌نشینان و وجوه تمایز میان “هوره‌ها” و “مویه‌ها” در مناطق کردستان و لرستان، بسط اشتراکات فرهنگی و زبانی در موسیقی زاگرس‌‌نشینان و تشریح و محتوای آواها و نواهای فراموش شده در این منطقه از جمله دیگر مباحثی بود که رحمانپور در متن سخنرانی خود به طور مفصل به آن‌ها اشاره کرد.

در ادامه سخنرانی این پیشکسوت بزرگ موسیقی لرستان، تقسیم‌بندی‌های متفاوت موسیقی دستگاهی ایران تشریح و هفت واحد از پرده‌بندی آن در قرون مختلف معرفی شد.

رحمانپور در ادامه به این نکته جالب که عبدالباسط قاری مشهور مصری قرآن برای اجرای بهترین قرائت‌های خود، از مقام موسیقیایی نهاوند استفاده کرده، اشاره کرد.

این پیشکسوت موسیقی که برای رساندن مفهوم خود در برخی نمونه‌ها اقدام به اجرای زنده می‌کرد، در بخشی از سخنرانی خود به نقش شعر در موسیقی زاگرسی نیز اشاره کرد و با تأکید بر توجه به تک‌بیت‌های زاگرسی به تأثیر آن‌ها در حوزه ادبیات معاصر اشاره نمود.

همچنین رحمانپور در متن سخنرانی خود، از عده‌ای از اهالی فرهنگ و هنر پیشگام در منطقه لرستان برای نقش تأثیرگذار آن‌ها در حفظ و نگهداری مقام‌های موسیقیایی در این منطقه به صورت کلامی تقدیر کرد.

در نشست دیگری، علیمردان عسکری عالم پژوهشگر موسیقی و نویسنده کتاب‌های مشهور لری و لکی که به “پدر فرهنگ‌عامه لرستان” معروف است، به عنوان سخنران درباره موسیقی در فرهنگ شفاهی اقوام لر و لک به گفتمان پرداخت. عسکری عالم در بخش آغازین سخنرانی خود برخی از آیین‌ها، آواها و نغمه‌های اصیل لری و لکی را با پیشینه فرهنگی و تمدنی هریک از آن‌ها معرفی کرد و برخی از آموزه‌های دینی را که از طریق موسیقی در اقوام لر و لک فراگیر می‌شوند، شرح داد.

نگرانی از بین رفتن پدیده‌های فرهنگی در میان جوامع خصوصاً جامعه موسیقی و ادبیات، بررسی نقاط مشترک میان ادبیات فرهنگی ایران و سایر کشورها، معرفی موسیقی ملی کشور به عنوان سفیر فرهنگی در سطح بین‌المللی و معرفی نقش تأثیرگذار موسیقی در بین افسانه‌ها، متل‌ها و ادبیات عامه از دیگر مباحثی بود که عسکری عالم در متن سخنرانی خود به آن‌ها اشاره کرد.

سخنرانی این پژوهشگر نامی موسیقی نواحی، یک بخش تند انتقادی نیز داشت. عسکری در بخشی از سخنان خود، استفاده از موسیقی الکترونیک را برای موسیقی ایرانی و موسیقی نواحی آفت دانست و از هجمه پدیده‌های نو به ادبیات و موسیقی انتقاد کرد و از ناتوانی برخورد موسیقی‌های کهن در برابر این پدیده ابراز نگرانی کرد.

واپسین مراسم سخنرانی سومین دوره جشنواره آینه‌دار به گفتمان استاد حسین علیزاده در مورد موسیقی ایرانی اختصاص داشت.

علیزاده در این نشست به روند روبه‌پیشرفت موسیقی ایرانی پس از انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: تا پیش از انقلاب اسلامی موسیقی محلی به عنوان یک موسیقی نازل شناخته می‌شد اما پس از انقلاب مردم به دنبال هویت خود رفته و ارزش موسیقی محلی نیز بالاتر رفت. پیش از انقلاب ما مردم ایران به عنوان یک کشور شرقی، همواره نگاهمان به کشورهای غربی بود و سعی می‌کردیم مانند آن‌ها شویم. اما پس از پیروزی انقلاب غرور ملی خاصی در میان مردم ایجاد شد که حس وحدت و یگانگی به همه مردم کشور می‌دهد. پس از انقلاب مردم به نزدیکی اقوام مبادرت ورزیدند که این طرز تفکر موجبات ارتقاء جایگاه موسیقی نواحی در جامعه را فراهم کرد.

علیزاده در بخشی دیگر از سخنرانی خود به لزوم گسترش جغرافیایی اجرای موسیقی نواحی در سطح کشور اشاره داشت و تصریح کرد: اجرای موسیقی نواحی کردستان، لرستان و همه اقوام دیگر، صرفاً در شهر تهران فایده ندارد بلکه اجرای این‌گونه از موسیقی‌ها در شهر خود و در کنار مردش معنا پیدا می‌کند. متأسفانه گاهی در برنامه‌ها و جشنواره‌های مختلف نگاهی تحقیرآمیز به هنرمندان موسیقی نواحی می‌شود، در حالی که آن‌ها نیازی به ترحم ما ندارند. رزق و روزی آن‌ها اغلب از راه کشاورزی و شغل‌های مختلف دیگر تأمین می‌شوند و موسیقی شغل اصلی‌شان نبوده است.

بخش پایانی صحبت‌های این آهنگساز برجسته موسیقی ایرانی به تفاوت میان جشنواره‌های داخلی و جشنواره‌های برون‌مرزی تعلق داشت و به لزوم برگزاری جشنواره آینه‌دار نیز تأکید شد.

علیزاده در این بخش به سخنانش چنین اضافه کرد: باور بفرمایید در هیچ کجای دنیا تا به این اندازه برای موسیقی جلسه نمی‌گذارند و آن‌قدر فستیوال‌های مختلف وجود ندارد، اما جشنواره‌های خارج از کشور واقعاً جشن است و نوازنده در آن ساز می‌زند. در کشور ما این همه کتاب برای موسیقی نوشته شده که اکثر آن‌ها بلااستفاده مانده و دارند خاک می‌خورند. برای حفظ موسیقی نواحی ایران جشنواره و کتاب کافی نیست. در حال از دست دادن گنجینه گرانبهایی هستیم. اصلاً موسیقی خراسانی، در خود خراسان اجرا می‌شود؟ اگر برگزار شود، مردم از آن استقبال می‌کنند؟ موسیقی نواحی خیلی مدرن‌تر از موسیقی مدرن امروزی است. برگزاری چنین جشنواره‌هایی خوب است اما باید نگاهمان را عوض کنیم. چرا در دانشگاه‌ها حتی یک واحد برای موسیقی نواحی نداریم؟ امروز اگر می‌بینید، نسل جوان در موسیقی خلاقیت به خرج می‌دهند، باور کنید تلاش خودشان است و آن‌ها صرفاً به دروس دانشگاه اکتفا نکرده‌اند.

در سئانس دوم این جشنواره موسیقی لرستان و موسیقی ایلام نیز روی صحنه رفتند.

سومین دوره از فستیوال موسیقی نواحی آینه‌دار از 24 تیرماه با برگزاری آیین افتتاحیه در تالار رودکی آغاز شد و در روزهای 25 و 26 تیرماه با برگزاری شش نشست و پنج اجرای موسیقی به کار خود ادامه داد. این دوره از جشنواره آینه‌دار، یکشنبه 27 تیرماه با اجرای مراسم اختتامیه آن در تالار وحدت از ساعت 21 تا 23 به کار خود پایان خواهد داد.