فیلم‌های بیوگرافی در دنیا طرفداران زیادی دارد و تازه‌ترین نمونه‌اش به فیلم درخشان «اوپنهایمر» کریستوفر نولان برمی‌گردد که توانسته مخاطبان زیادی را جذب کند. فیلمسازان کشورهای مختلف فهمیده‌اند نباید به سادگی از کنار شخصیت‌های مهم تاریخ‌شان عبور کنند.
اتفاقِ خوب جشنواره فیلم فجر امسال، حضور پررنگ‌های فیلم‌های بیوگرافی و زندگینامه‌ای است. از ۳۳ فیلم حاضر در جشنواره، شش فیلم پرتره‌ای از زندگی افراد سرشناس در حوزه‌های مختلف است و نباید ساده از این موضوع گذشت. تاریخ کشورمان، آدم‌های مهم و اثرگذاری را در حوزه‌های مختلف به خودش دیده که هنوز برای عموم مردم ناشناخته هستند. سینما بهترین و همه‌گیرترین رسانه برای معرفی این چهره‌هاست.
در میان فیلم‌های بیوگرافی جشنواره فیلم فجر ۴۲، باز شاهد چند اتفاقِ مثبت هستیم که نشان از بلوغِ سینماگران در ساختن فیلمی بر پایه زندگی افراد مشهور دارد. آنها به درستی فهمیده‌اند برای اثرگذاری بیشتر در فیلم‌هایشان باید از کلیشه‌ها و شعارهای گل درشت دوری کنند و زندگی شخصیت‌ها را با نقاط قوت و ضعفش بازنمایی کنند.
در میان فیلم‌های بیوگرافی جشنواره فیلم فجر ۱۴۰۲، چند فیلمِ هیجان‌انگیز حضور دارند که حسابی همه را برای تماشا کنجکاو کرده‌اند.
شهید کاظمی و زلزله بم
«احمد» به کارگردانی امیرعباس ربیعی با سوژه‌ای ملتهب و جذاب یکی از غافلگیرکننده‌ترین فیلم‌های جشنواره است. ربیعی در این فیلم، یک کار مهم انجام داده که قابل تقدیر است. او در فیلمش، به ۱۸ ساعت ابتدایی زلزله ویرانگر بم و حضور و اثرگذاری شهید احمد کاظمی پرداخته است.
ربیعی در «احمد» از فعالیت‌های فرمانده بزرگ و خوشنام لشکر ۸ نجف در دوران دفاع مقدس فاصله گرفته و به دنبال روایتی تازه‌تر و کمتر بیان شده‌تر می‌گشته است. توجه به همین اصل، یعنی کارگردان می‌دانسته می‌خواهد در فیلمش چه کار کند و دنبال کلیشه‌زدایی از قهرمان فیلمش بوده است.
احتمالا بسیاری از ما با دلاوری‌های شهید کاظمی در دوران دفاع مقدس و تاثیرگذاری ایشان در عملیات‌های مهمی مثل عملیات بیت‌المقدس آشنا هستیم ولی کمتر از اقدامات ایشان در جریان واقعه‌ای مهم مثل زلزله بم خبر داریم.
نکته دیگر اینکه، هنوز از زلزله بم فاصله زمانی زیادی نگذشته و معرفی یک قهرمانِ ملی در بسترِ تاریخی جدیدتر با سوژه‌ای که قابلیت دربرگیری بیشتری دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است. ربیعی در «احمد» کار مهمی انجام داده و اگر بتواند ماموریتش را به درستی انجام دهد، مسیر تازه‌ای را برای بقیه سینماگران باز خواهد کرد.
عملیات خیبر و شهید زین‌الدین
دیگر فیلمِ بیوگرافی مرتبط با شخصیت‌های دفاع مقدس، فیلم «مجنون» به کارگردانی مهدی شامحمدی است. شامحمدی در نخستین فیلم بلند سینمایی‌اش، سراغ مقطعی از فرماندهی شهید مهدی زین‌الدین در جریان عملیات خیبر رفته است.
شهید زین‌الدین در دوران دفاع مقدس، یکی از جوان‌ترین و مبتکرترین فرماندهان به شمار می‌رفت که در جریان عملیات‌های زیادی تاثیرگذار بود. تاکنون در سینما و تلویزیون اثر شاخصی با محوریت زندگی فرمانده لشکر علی‌بن‌ابیطالب ساخته نشده بود و ساخته شدن «مجنون» را باید به فال نیک گرفت.
موسسه اوج که قبلا با فیلم‌های «ایستاده در غبار» و «غریب» به زندگی فرماندهان دفاع مقدس توجه نشان داده بود، این بار با «مجنون» به دنبال تکرار تجربه‌های موفق قبلی است.
شهید شیرودی در آسمان غرب
فیلم «آسمان غرب» به سراغ یکی از شخصیت‌های شجاع و اثرگذار در ابتدای جنگ رفته است. شهید علی‌اکبر شیرودی، از خلبانان هوانیروز ارتش، در نخستین ماه های جنگ تحمیلی، به یکی از برترین خلبانان ارتش تبدیل شد.
شهید شیرودی با حضوری بی‌وفقه در جریان عملیات‌ها بالاترین ساعت پرواز در جنگ را در جهان داشت و با وجود پیش آمدن سانحه‌های زیادی، خستگی‌ناپذیر در جبهه‌ها حضور داشت. بسیاری از صاحب نظران جنگ‌های هوایی، شهید شیرودی را «نامدارترین خلبان جهان» لقب داده‌اند.
با وجود چنین شخصیت تراز اولی در تاریخ دفاع مقدس، نیاز بود تا فیلمی از زندگی شهید شیرودی ساخته شود. «آسمان غرب» با توجه به همین نیاز، رشادت‌های شهید شیرودی را در اوایل جنگ به تصویر می‌کشد. از نکات جالب توجه درباره این فیلم بازی میلاد کی‌مرام در نقش شهید شیرودی است.
صبح اعدامِ طیب حاج رضایی
بهروز افخمی با فیلمی درباره یکی از شخصیت‌های تاریخ معاصر به جشنواره فیلم فجر ۴۲ آمده است. طیب حاج رضایی، یکی از مشهورترین مبارزان انقلابی است که در سال ۱۳۴۲ اعدام شد.
طیب حاج رضایی از پهلوانان و لوطی‌های قدیم تهران، پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، نظرش درباره محمدرضا پهلوی و دربار تغییر کرد. با گذشت زمان رابطه طیب با روحانیون بیشتر می‌شد تا اینکه پس از قیام خونین ۱۵ مرداد ۱۳۴۲ توسط ساواک دستگیر و کمی بعد اعدام شد.
افخمی برای روایت فیلمش، به صبحِ پیش از اعدام طیب سفر کرده است تا از طریق تیرباران او، بتواند روایت تاریخی‌اش را کامل کند.
افخمی سابقه خوبی در ساختن فیلم‌های تاریخی دارد و امید است در «صبح اعدام» بتواند روایتی سرراست و جذاب از طیب حاج‌رضایی ارائه دهد.
پرویز خان، معلم اخلاق ورزش
اگر بخواهیم در سینمای ایران، به فیلم‌هایی درباره زندگی و سرگذشت شخصیت‌های ورزشی اشاره کنیم، خواهیم دید به اندازه انگشتان یک دست در این حوزه فیلم ساخته نشده است.
در جشنواره فیلم فجر امسال یک فیلم متفاوت و ویژه به نام «پرویز خان» حضور دارد که به زندگی مرحوم پرویز دهداری می‌پردازد.
خیلی خوب است که سینماگران ایرانی سراغ شخصیت‌هایی مثل دهداری می‌روند و زندگی و حرفه‌شان را به تصویر می‌کشند. نسل‌های جدید اطلاعات زیادی از آدم‌های دهه ۶۰ ندارند و این فیلم‌ها زمینه‌ساز آشنایی مردم با این شخصیت‌ها می‌شود.
پرویز دهداری در فوتبال ایران به معلم اخلاق شهرت دارد. برای او اخلاق در ورزش بر هر چیزی مقدم بود و هیچ گاه حاضر به پذیرش هدایا و جوایز دولتی و سازمانی مثل خانه و ماشین نمی‌شد. چنین موضوعی برای مخاطبِ امروزی که فوتبالیست‌ها را با پول و دعوا بر سر مجوز خودرو می‌شناسند، جذابیت زیادی خواهد داشت.
دهداری دو نوبت در دهه ۵۰ و ۶۰ سرمربی تیم ملی فوتبال ایران شد و توانست در جام ملت‌های آسیا ۱۹۸۸، تیم ایران را سوم آسیا کند. دهداری بازیکنان سرشناسی مثل احمدرضا عابدازه، صمد مرفاوی و جواد زرینچه و جواد محرمی را به فوتبال ایران معرفی کرد.
پروین اعتصامی و زندگی پر فراز و نشیبش
یکی دیگر از فیلم‌های کنجکاوکننده جشنواره ۱۴۰۲، «معجزه پروین» است. محمدرضا ورزی با سابقه ساختن سریال‌های تاریخی، با محور قرار دادن زندگی پروین اعتصامی به جشنواره آمده تا روایتگر زندگی این شاعرِ زنِ معاصر باشد.
پروین اعتصامی یکی از پرآوازه‌ترین شاعران معاصر ایرانی است که همه ما از زمان مدرسه با اشعار او آشنا هستیم. پروین در زندگی شخصی‌اش با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو بود و خیلی زود در ۳۴ سالگی بر اثر بیماری حصبه از دنیا رفت.
درباره زندگی پروین، کتاب‌ها و آثار مختلفی منتشر شده ولی تا الان اثری نتوانسته حق مطلب را در مورد این شاعر ادا کند. اکران «معجزه پروین» در زمان جشنواره، فرصت خوب و مغتنمی جهت آشنایی مردم با این شاعر سرشناس پدید می‌آورد.
محمدرضا ورزی با تکیه به تجربه «معمای شاه» و دیگر آثار تاریخی‌اش، امیدوار است بتواند یکی از بهترین فیلم‌های بیوگرافی سینمای ایران را بسازد.
