همیشه تابستان را یکی از فصلهای مطالعه میدانند اما جالب اینجاست این فصل، فصل افت فروش کتاب است. در هر حال دانشگاهها و مدارس تعطیلاند. مراکز آموزشی مثل پاییز فعالیت ندارند و مهمتر اینکه مردم خرید عمدهشان را در نمایشگاه کتاب انجام دادهاند. فاصله زمانی کوتاه نمایشگاه کتاب با فصل تابستان قطعا در این زمینه موثر است. ناشران نیز عمدتا کتابهای مهمشان را برای فصل پاییز نگه میدارند. البته هرکدام یکی دو عنوان کتاب برای فصل تابستان در نظر میگیرند. با این مقدمه میتوان فصل تابستان را فصلی داغ برای مطالعه و البته فصلی معتدل برای فروش کتاب دانست. درواقع تابستان به لحاظ فروش کتاب، فصل حایز اهمیتی به شمار نمیآید اما در همین فصل هم برخی کتابها در فهرست پرفروشهای کتاب جای میگیرند. در این صفحه به برخی از این عناوین پرداختهایم.
سوفیا پتروونا
رمان «سوفیا پتروونا» به قلم لیدیا چوکوفسکایا و ترجمه خشایار دیهیمی، رمانی است کوتاه درباره جامعهای که آلوده به دروغ شده است. خود نویسنده در اینباره میگوید: «جامعه مسمومشده؛ درست به همان اندازه که میتوان یک ارتش را با گازهای سمی مسموم کرد.» این رمان اواخر دهه ۱۹۳۰ نوشته شده و درباره تصفیههای استالینی است. همچنین ازجمله معدود آثار باقیمانده در اینباره است که در همان دوران نوشته شده است. پس از تغییر شرایط سیاسی، نسخه ویرایش شده سوفیا پتروونا، نخستینبار در ۱۹۶۵ منتشر شد. داستان این رمان درباره تایپیستی به نام سوفیا پتروونا در اتحاد جماهیر شوروی است. پسر او، نیکالای (کولیا)، عمیقا به کمونیسم اعتقاد دارد و در ابتدای مسیر نویدبخشی است. طولی نمیکشد که تسویه بزرگ آغاز میشود و همکاران سوفیا، در بازار گرم متهمکردن به خیانت، ناپدید میشوند و در همان حال آلیک، بهترین دوست کولیا، هم خبر از بازداشتشدن او میدهد. سوفیا میکوشد خبر بیشتری از کولیا به دست آورد، اما در جریان وسیعی از بروکراسی فرومیرود. نویسنده درباره قهرمان داستانش میگوید: «من قهرمان زن داستانم را نه یک خواهر قرار دادم، نه همسر، نه معشوقه و نه یک دوست، بلکه او را نماد دلسپردگی انسان قرار دادم- یک مادر… فقط یک دادگاه است که دوست دارم رمانم را به پیشگاهش عرضه کنم: دادگاه هموطنانم… مخصوصا پیرها، آنهایی که همان چیزهایی را زیستند که بر سر من و آن زنی آمد که انتخابش کردم تا قهرمان رمانم باشد- سوفیا پتروونا، یکی از آن هزارانی است که دوروبرم میدیدم…»
حکومت نظامی
دونوسو نویسنده اهل شیلی و از نویسندگان مهم دوره شکوفایی ادبیات آمریکایلاتین بود. وی در اعتراض به دیکتاتوری پینوشه تن به تبعیدی خودخواسته داد و چندین سال را در مکزیک، آمریکا و اسپانیا زندگی کرد اما در سال ۱۹۸۱ به شیلی بازگشت و تا زمان مرگش در سال ۱۹۹۶ در زادگاهش بود. وی پس از بازگشت به شیلی، اقدام به راهاندازی کارگاه داستاننویسی کرد که این کارگاه نقش مهمی در پرورش نسل جدیدی از نویسندگان شیلیایی داشت. دونوسو در رمان حکومت نظامی روایتی از زندگی «مانونگو ورا» خواننده انقلابی شیلیایی را روایت میکند. مانونگو ورا کمی قبل از کودتای پینوشه، بهگونهای تصادفی از شیلی خارج شده و بعد از کودتا به پاریس میرود و در چندسال نخست بعد از کودتا با ترانههایش که زبان گویای وطن خفقانگرفته او شده، در میان جوانان اروپا جایگاهی بیهمانند پیدا میکند. ورا ١٢سال بعد از کوتای ۱۹۷۳ دیگر نه اعتقادی به آنچه میخوانده دارد و نه چشمانداز امیدبخشی پیش روی خود میبیند. دیگر نمیخواهد به خودش و مخاطبانش دروغ بگوید. از سوی دیگر، صداهایی قدیمی و مرموز او را به زادگاهش، به وطنش میخوانند. پس به این امید که هستی تکهتکهشده خود را بار دیگر به هم پیوند بدهد، به شیلی بازمیگردد. اما آنچه در وطن مییابد بسیار دور از انتظار و آرزوی اوست. عبدالله کوثری پیش از این رمان «باغ همسایه» از این نویسنده را نیز ترجمه کرده است. جز این دو اثر، رمان «آناماریا» از این نویسنده نیز پیش از این توسط مخاطبان ایرانی مورد توجه قرار گرفته است. نشر نی این رمان را با قیمت ۳۰هزار تومان و در ۴۷۲ صفحه منتشر کرده است.
زندگیام همه چیز من است
امروز همه فرهیختگان و روشنفکران اروپایی «کریستف کیشلوفسکی» کارگردان شهیر لهستانی را میشناسند. البته این شناخت دیگر فقط مختص اروپاییها نیست. فیلمهای او در بزرگترین جشنوارههای بینالمللی دنیا از کن گرفته تا ونیز، برلین و شیکاگو، استراسبورگ، نیویورک، هنگکنگ و سائوپائولو جایزه گرفتهاند. موضوعاتی که کیشلوفسکی برای تماشاچی بازگو و مسائلی که مطرح میکند، ساده و بنیادیاند، به طوری که هر کس به روش خودش با این مسائل کنار میآید، اما کیشلوفسکی در فیلمهایش جاهای دردناک این موضوعها را مانند جراحان میشکافد و با جرأت تمام به عمقشان فرو میرود. اعماقی که شاید در نظر برخی رسیدن تا آنجا دور از ذهن، «خارج از دسترس» یا کاملا غیرممکن باشد. این کار کیشلوفسکی نشان میدهد که خودش سخت درگیر این موضوعات بوده و فقط به لمسکردن آنها کفایت نمیکرده، به عبارت دیگر او از کنار مسائل حیاتی ساده نمیگذشت. کتاب حاضر در برگیرنده گفتوگوها و صحبتهای شخصی کیشلوفسکی است که از منابع متفرق گردآوری شدهاند، از برنامههای تلویزیونی ضبطشده تا نوشتههای دوستان و همکاران این کارگردان که درباره کار و روابطشان با او حرف زده بودند و در مجلهها و کتابهای مختلف به چاپ رسیدهاند. شاید مخاطبان این کارگردان در ایران یکی از فیلمهای مجموعه سه رنگ (آبی، قرمز، سفید) یا «زندگی دوگانه ورونیکا» را دیده باشند. این فیلمها توانستهاند نظر مخاطبانی از طبقات و گروههای مختلف اجتماعی را به خود جلب کنند.
امپراتوری اندیشه
تاریخ ایران آکنده از خشونت و حادثه است، تاختوتازها، فاتحان، جنگها و انقلابها. چراکه ایران تاریخی طولانیتر از بیشتر کشورها دارد و از بسیاری از آنها بزرگتر است، چیزی بیش از یک اتفاق ساده. اما تاریخ ایران بیش از اینهاست. دینها، عوامل مؤثر، جنبشهای روشنفکری و اندیشهها، بسیاری چیزها را در ایران و همچنین خارج از ایران و گوشه و کنار دنیا تغییر داده است. امروز ایران باز خواهان توجه است و موقعیت جدید، سوالهایی جدید مطرح میسازد: آیا ایران قدرتی مهاجم است یا قربانی؟ آیا ایران از دیرباز توسعهطلب بوده است یا منفعل و دفاعی؟ آیا تشیع ایران اهل سکوت و رضاست یا خشونت و انقلاب؟ تنها تاریخ میتواند به این سوالها پاسخ گوید. ایران یکی از کهنترین تمدنهای دنیاست. این سرزمین از همان آغاز از متفکرترین و پیچیدهترین تمدنهای دنیا بوده است. جنبههایی در تمدن ایران وجود دارد که به نحوی از آنها تقریبا زندگی هر انسانی را روی کرهخاکی تحتالشعاع قرار داده است. کتاب حاضر در هفت فصل: ریشهها، بیداری ایرانیان، اسلام و گسترش آن، تشیع و صفویه، سقوط صفویان، بحران در پادشاهی قاجار و سلسله پهلوی و انقلاب اسلامی نگاهی تازه به تاریخ معاصر ایران دارد.
سوی دیگر
«سوی دیگر» نوشته آلفرد کوبین بهتازگی به همت ترجمه علیاصغر حداد توسط نشر ماهی منتشر شده است. آلفرد کوبین، طراح و نقاش مشهور اتریشی است که آثارش ویژگیهای خاص خود را دارند و در بسیاری از نقاشیهایش تنهای لهشده، چهرههای زجرکشیده و ترسخورده دیده میشوند. «سوی دیگر» تنها رمان کوبین است و بهطورکلی تنها اثر او در حوزه ادبیات بهشمار میرود. «سوی دیگر» نخستینبار در سال ١٩٠٩ منتشر شد و کوبین زمانی به سراغ نوشتن این رمان رفت که دچار بحران هنری شده بود و با نوشتن این رمان بحرانش را پشتسر گذاشت و باز به سراغ نقاشی رفت. کوبین که همعصر فرانتس کافکا بود، در «سوی دیگر» با بکارگیری عنصر «وحشت» رمانی قابلتوجه مینویسد و از اینحیث اثر او بهکرات با آثار ادگار آلنپو مقایسه شده است. او در این رمان که میتوان آن را نوعی رمان فانتزی هم دانست، جهانی فانتزی- ذهنی را ترسیم میکند که وجهی سمبلیک دارد. در سالهای بعد از جنگ دوم جهانی درباره سویههای نمادین این اثر تفسیرهای زیادی مطرح شد. اگرچه رمان کوبین متفاوت از جهان کافکایی است، اما برخی مضامین «سوی دیگر» شباهتهایی با آثار کافکا و خاصه «مسخ» و «قصر» دارند.
نهایت یک سکوت
دفتر شعر «نهایت یک سکوت» سروده بهاره سعوه بهتازگی از سوی انتشارات آهنگ فردا به چاپ رسیده. سعوه در این کتاب شاعری نشان میدهد که گاهی تمایلات رمانتیک دارد و گاهی نیز کاملا گذشتهگرا و نوستالژیک به جهان پیرامون نگاه میکند. در این گذشتهگرایی البته حسرت وجود دارد اما همچنان امید را نیز در اشعارش رها نمیکند. درواقع گذشتهگرایی شاعر باعث نمیشود دل را یکسره از امید به امروز کنده باشد: «دیر نیست/ اکنون برای تازهشدن/ پیوند گلاب و پیچک و باران/ در حضور ساقههایی که میشکفد/ از لابهلای وجود تو/ در من». اما این امید گاهی هم به کلی پایان میگیرد و در برخی اشعار تبدیل به فضایی از تیرگی و یأس میشود: «باران بارید/ و شست/ هرچه که نامش اندیشمندانه بود روزی/ سر زده بر چوبهای آلاچیقِ ذهن/ دود» از دیگر ویژگیهای این دفتر شعر میتوان به سادگی زبان در آن اشاره کرد. شاعر چندان در بند بازیهای زبانی نیست و سعی میکند تخیلات خود را در سادهترین شکلهای بیانی تصویر کند.
گورستان گلها
«گورستان گلها» نام کتابی است از لطیف هلمت که برای نخستینبار با ترجمه مختار شکریپور و از سوی نشر ثالث در ایران منتشر میشود. درباره لطیف هلمت باید گفت او متولد ۱۹۴۷ میلادی و اهل کشور عراق است. او نخستین مجموعه شعرش را با عنوان «خدا و شهر کوچک ما» در سال ۱۹۷۰ منتشر کرد و چالشی در شعر کردی و میان شاعران کرد پدید آورد. هلمت جدا از شعر، داستان و نمایشنامه هم مینویسد و تاکنون بیش از ۲۰ اثر در این زمینهها از او منتشر شده است. چهار کتاب در زمینه نقد ادبی، کتابی درباره صوفیگری و کتابی درباره دادائیسم و سوررئالیسم نگاشته است. بهتازگی، یک رمان هم از او منتشر شده که توسط فریاد شیری و همچنین سارا قبادی به فارسی ترجمه شده و نگاهی بسیار متفاوت، همچنین تجربههایی جالب در رماننویسی است. شعرهای لطیف هلمت تاکنون به زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی، سوئدی، هلندی، آلمانی و فرانسوی ترجمه شده است.
لیلا، لیلا
مهشید میرمعزی مترجم نامآشنای زبان آلمانی، بهتازگی رمانی از مارتین زوتر نویسنده آلمانی را با عنوان «لیلا، لیلا» منتشر کرده. مارتین زوتر در مقام نویسنده این اثر در سال ۱۹۹۷ با نوشتن نخستین رمان خود به نام «دنیای کوچک» به شهرت دست یافت. تلویزیون سوییس نیز در سال ۲۰۱۱ جایزه سوییس (سوییس اوارد) را در رشته ادبیات به دلیل اینکه آثار زوتر به صورت منظم در لیست آثار پرفروش آلمانی زبان قرار دارند، به وی اعطا کرد. همچنین در سال ۲۰۱۱ فیلمی از روی رمان «لیلا، لیلا» ساخته شد که در جشنواره بینالمللی مینیا پولیس بهعنوان بهترین فیلم روایت تصویری انتخاب شد. داستان این رمان روایتی است از زندگی داوید کرن؛ جوان ٢٣ساله و گارسون یک رستوران که عاشق دختری به نام ماری است که از قضا اعتنایی به او ندارد. داوید در کشوی میز عسلی قدیمی، نسخه ماشیننوشت کتابی را پیدا کرده و از آن خوشش میآید. تصمیم میگیرد متن تایپشده را به ماری بدهد تا بهعنوان نویسنده او را تحتتأثیر قرار دهد. او در این کار موفق و ماری به او علاقهمند میشود. داوید در ادامه و به صورت پنهانی نسخه ماشیننوشت رمان را برای یک ناشر در فرانکفورت میفرستد و رمان منتشر میشود که برای او یک زندگی موفق در مقام نویسنده آغاز میشود، ولی ترس دایمی از دزدی ادبی که کرده است، او را عصبی میکند تا اینکه روزی هنگام امضای کتاب برای طرفداران سروکله مردی پیدا میشود که ادعا میکند نویسنده واقعی رمان است. مارتین زوتر در مقام نویسنده توجه بسیاری از نشریات آلمانیزبان را به خود جلب کرده است تا جایی که منتقد روزنامه اشپیگل درباره او مینویسد: «او قادر است تعادل میان داستان هیجانانگیز و رمان جنایی را با حفظ سطح ادبی بالا برقرار کند.»
سایه باد
داستان این رمان در شهر بارسلون اسپانیا اتفاق میافتد. نویسنده در این باره نیز میگوید: «بارسلون یک دلربایی، راز و حالت رمانتیک در داستان ایجاد میکند. چیزهای زیادی این مکان، خیابانها، تاریخ و مردمش را بیهمتا میکند. گذشته از این، آنجا زادگاه من است: جایی که من آن را مثل کفدستم میشناسم. میخواستم از این پسزمینه خارقالعاده، بهعنوان یک عنصر اساسی استفاده کنم، خیلی شبیه کارهایی که رماننویسهای بزرگ قرن نوزدهم، همچون لندنی که دیکنز خلق کرده است یا پاریسی که ویکتور هوگو و بالزاک و… خلق کردهاند.» وقتی رمان «سایه باد» نوشته شد، استقبال گسترده جهانی از آن نظر بسیاری از منتقدان را به این موضوع جلب کرد و همه اینها به داستان مهیج آن باز میگردد. به شخصیتها، خوشایندبودن زبان و تصویرسازی و تجربهای که از خواندن آن حاصل میشود: «هنوز روزی را که پدرم برای نخستینبار مرا به گورستان کتابهای فراموششده برد به یاد دارم. اوایل تابستان ١٩۴۵ بود… ما در خیابانهای مدفون زیر آسمان خاکستری بارسلونا راهمیرفتیم. پدرم هشدار داد که در مورد چیزی که امروز میبینی، نباید به احدی حرفی بزنی، حتی به دوستت… هیچکس.» کتاب سایه باد بیش از یکسال در اسپانیا پرفروشترین کتاب بود و پس از ترجمه به سایر زبانها، به کتابی پرفروش در جهان تبدیل شد. این رمان با ترجمه سهیل سمی بهتازگی از سوی نشر ققنوس به چاپ رسیده است.
تصرف عدوانی، داستانی درباره عشق
«تصرف عدوانی» ششمین رمان لنا آندرشون (نویسنده و روزنامهنگار سوئدی است که یک عشق فلجکننده و مخرب را روایت میکند. عشقی که تمام روح و روان شخصیت زن داستان را مضمحل کرده و تا جایی او را دچار ضعف میکند که در برابر شریک احساسی خود نیز اعتمادبهنفسش را از دست میدهد. موضوع این داستان شکاف هراسناک بین اندیشه و زبان، اراده و بیان آن، امور واقعی و تخیلی و چیزهایی است که در این شکافها پدید میآیند و رشد میکنند. از وقتی استر نیلسون در ١٨سالگی دریافته بود که زندگی در نهایت، چیزی نیست جز دورکردن ملال و دلزدگی، به ابتکار خود ارزش زبان و تفکر را کشف کرده بود و از آن پس هرگز از زندگی ناخشنود نبود و هیچگاه احساس افسردگی نکرده بود؛ پیوسته در پی رمزگشایی جهان و طبیعت انسانها بود. از روزی که دریافت زبان و ایدهها مشغله و کار او خواهند بود، زندگی پرهزینه را کنار گذاشت: غذای ارزان میخورد، ارزان سفر میکرد، هیچگاه از بانکی وام نمیگرفت یا از کسی پول قرض نمیکرد و هرگز خود را در وضعیتهایی قرار نمیداد که ناچار شود وقتش را صرف چیز دیگری جز خواندن، اندیشیدن، نوشتن و گفتوگو با دیگران کند. «تصرف عدوانی، داستانی درباره عشق» در ١٧۶ صفحه و به قیمت ١٢۵٠٠تومان توسط نشر مرکز منتشر شده است.
دامگستر
اووه تیم را در ادبیات امروز آلمان خلف «هاینریش بل» کبیر میدانند. بیشتر رمانهای او در زمره بهترین رمانهای ادبیات آلمان در ٣٠سال اخیر قرار گرفته است. ازجمله «سرخ»، «مثلا برادرم»، «کشف سوسیس کاری»، «شب تولد یحیای نبی» و… «دام گستر» هم یکی از درخشانترین آثار این نویسنده است که سال ۱۹۹۱ چاپ شد. رمان، روایت فساد و تباهی مردی است که تا گردن در شر فرو رفته. او به کودکیاش باز میگردد و ماجراهایی نفسگیر را که بر او و اطرافیانش رفته روایت میکند و از انتظار برای اتفاقی میگوید که در کمین اوست… اووه تیم در این رمانش نیز تاریخ و سیاست و گذشتههای فردی را بههم پیوند میزند. او که دانشجوی معترض سال ۱۹۶۸ بود، تبدیل به رماننویسی شد که به ریشههای سقوط و شر میپردازد. «دامگستر» در مجموعه کتابهای «جهان نو» با قیمت ۲۸هزار تومان از سوی نشر چشمه منتشر شده است.
منبع شهروند