حواشی حوزه هنر، این روزها بیش از هر بخشی، گریبانگیر سینما است. حواشی سر فیلم «رستاخیز» در دو هفته اخیر در صدر اخبار سینمایی قرار گرفته است. این روزها با باز شدن پرونده اکران «رستاخیز» و اعلام رای دیوان عدالت اداری به نفع این فیلم، علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و حجتالله ایوبی، رییس سازمان سینمایی، ترجیح میدهند بیش از هر موضوعی، مساله اکران فیلم درویش را حل کنند. اما به نظر میرسد در این معادله پیچیده، سازمان سینمایی کمترین سهم را دارد. ایوبی که چندی پیش درباره اکران فیلم بدون اصلاحات در محرم و صفر سال جاری اظهار امیدواری کرده بود، در صحبتهای خود عنوان کرد: «سازمان سینمایی تابع قانون است و به رای نهایی دیوان عدالت اداری درباره فیلم «رستاخیز» گردن مینهد.» این سخنان ایوبی واکنش مثبت تقی علیقلیزاده، تهیهکننده «رستاخیز» را در پی داشت. او اظهارات شجاعانه رییس سازمان سینمایی را تحسین کرد و گفت: جایگاه وزارت ارشاد، دولت و قوانین برای عوامل «رستاخیز» نیز محترم است. صحبتهای ایوبی تا اندازه زیادی توانست آرامش را به وضعیت موجود در سینمای ایران بازگرداند. این در حالی است که هفته گذشته دیوان عدالت اداری در حکم بدوی خود به پرداخت خسارات وزارت ارشاد برای فیلم «رستاخیز» حکم داد و علی جنتی نیز در مقابل شکایت عوامل این فیلم عنوان کرد صاحبان این اثر بیش از آنکه به دنبال مسائل معنوی باشند، مسائل مادی را پیگیری میکنند. شش ماه از سال ٩۵ گذشت و در این مدت سینمای ایران با وجود حواشی مختلفی که با آن دست و پنجه نرم کرد، توانست فروش قابل قبولی در گیشه به دست آورد. این روزها اکران «فروشنده» اصغر فرهادی به رونق دیگر فیلمهای روی پرده نیز کمک کرده است. این فیلم بعد از گذشت ٩ روز نمایش در سینماهای ایران توانسته بیش از سه میلیارد تومان فروش کند. این در حالی است که دیگر فیلمهای روی پرده چون «ناردون» فریدونحسنپور و «من» سهیل بیرقی به ترتیب با فروشی معادل دو میلیارد و یک میلیارد و ٢۵٠ میلیون تومان، به جدول فیلمهای میلیاردی سال ٩۵ اضافه شدند. با این همه «لانتوری» رضا درمیشیان با فروشی معادل پنج میلیارد و ٢۵٠ میلیون تومان همچنان در صدر فروش فیلمهای روی پرده است.
تحریم بیسر و صدای حوزه هنری
این نخستین بار نیست که سازمان سینمایی در مرحله آزمون و خطا قرار میگیرد. این روزها فیلم «فروشنده» هم با وجود تلاش فراوان فرهادی برای جلوگیری از حواشی، با مسائل مختلفی دست و پنجه نرم میکند. بلیتهای «فروشنده» در نخستین روزهای اکران در پردیسهای سینمایی با قیمتی معادل ١۵ و ١٢ هزار تومان به فروش رسید و در ادامه با اعتراض فرهادی، با قیمت معمول، فروش رفت. درآمد حاصل از مازاد فروش بلیتها تا اینجا ۴٠٠ میلیون تومان، عنوان شده است. همچنین برخی منابع از کاهش سئانسهای «فروشنده» در سینما آزادی که زیر مجموعه حوزه هنری است، خبر میدهند. ظاهرا حوزه هنری این سیاست را برای مقابله با فشارهای برخی گروهها برای نمایش ندادن این فیلم در سالنهای حوزه هنری در پیش گرفته است. سینما آزادی تازهترین ساخته فرهادی را با وجود داشتن متقاضی فراوان در سه سئانس به نمایش در میآورد. این در حالی است که چندی پیش حوزه هنری فیلم «لانتوری» رضا درمیشیان را نیز تحریم و از نمایش آن در سالنهای خود، امتناع کرد. اما ایوبی ترجیح داد به این مساله دامن نزند و در واکنش به این وضعیت اعلام کرد که فیلم درمیشیان برای نمایش در سالنهای حوزه هنری مشکلی ندارد. در واقع حوزه هنری همچنان مشی خود را برای تحریم برخی فیلمهای روی پرده ادامه میدهد اما اینبار بدون سر و صدا و محافظهکارانهتر، سیاستهای خود را دنبال میکند.
ناکامی «ارادتمند؛ نازنین، بهاره و تینا»
از دیگر حواشی سینما در شش ماه گذشته میتوان، به نگرفتن پروانه نمایش فیلم جدید عبدالرضا کاهانی با نام «ارادتمند، نازنین، بهار و تینا» اشاره کرد. شورای پروانه نمایش در بازبینی، این اثر سینمایی را رد و عنوان کرد فیلم با اصلاحات نمیتواند روی پرده برود. این مساله اعتراض تهیهکننده فیلم را در پی داشت اما کاهانی در مقابل این اتفاق سکوت پیشه کرد. همزمانی تغییر اعضای شورای پروانه نمایش با این رویداد، شایبهای به وجود آورد که رییس سازمان سینمایی به دلیل این مساله و گفتوگویی که ضیاءالدین دری از اعضای شورای پروانه نمایش پیرامون فیلم کاهانی و «فروشنده» داشته، تصمیم به تغییر اعضای شورای پروانه نمایش گرفته است. اما ایوبی با رد این شایعه عنوان کرد از جشنواره فیلم فجر به تغییر اعضای شورای صدور پروانه نمایش فکر کرده است. در پی این تصمیم فرشته طائرپور و رسول صدرعاملی به عنوان اعضای سینمایی شورا، جایگزین دری و محمدحسین لطیفی شدند. با این همه مشکل تازهترین فیلم کاهانی همچنان به قوت خود باقی است و اعضای جدید هم نتوانستند سر دادن مجوز به این فیلم با یکدیگر به تعامل برسند.
فوت کیارستمی و باز شدن پروندهای برای مهرجویی
اما فوت عباس کیارستمی و ابهام بر سر پرونده پزشکی این کارگردان سینما، نیز باب تازهای را در سینمای ایران باز کرد. البته این حاشیه با اظهارات داریوش مهرجویی در مراسم بزرگداشت کیارستمی و قاتل خواندن پزشکان بیمسوولیت قوت گرفت و به همین خاطر جامعه پزشکی ترجیح دادند در مقابل این اتهامات و حرفها سکوت نکنند. یکی از پزشکان بیمارستان جم مقابل این بیمارستان با در دست داشتن نوشتههایی خطاب به مهرجویی، عناوینی به او نسبت داد که اعتراض سینماگران را در پی داشت. با همه اینها جامعه پزشکی همچنان درصدد شکایت از مهرجویی هستند و این کارگردان سینما نیز پرونده توهینهای صورت گرفته به خودش را دنبال میکند. پرونده پزشکی عباس کیارستمی بعد از طرح در کمیسیون پزشکی وزارت بهداشت، ابعاد رسانهای گستردهای به خود گرفت و خارج از نوبت در حال بررسی است.
ورود ادبیات جدید به سینمای ایران
شانزدهمین جشن حافظ به مدیریت علی معلم نیز از دیگر رویدادهای حاشیهبرانگیز سینمای ایران در سال ٩۵ بود. این مراسم که در تالار وحدت به مدت هفت ساعت به طول انجامید به دلیل تنوع تعداد بازیگران و استفاده آنها از پوششهای متفاوت زیر ذرهبین نشریه یالثارات رفت. این نشریه در توهینی بیسابقه با نسبت دادن حدیثی از یکی از ائمهمعصومین به این هنرمندان آنها را «دیوث فرهنگی» خواند. این اتفاق واکنش هنرمندان را در پی داشت در نهایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه سینما تصمیم گرفتند بدون حاشیهسازی روند قانونی شکایت از این نشریه را دنبال کنند. چندی بعد یالثارات لغو مجوز شد و تا اندازهای آرامش به سینمای ایران بازگشت اما بعد از گذشت چند روز از لغو مجوز این نشریه، یالثارات تازهترین شماره خود را روی دکهها فرستاد.
پیش از این نیز در اردیبهشت ماه سال ٩۵، مسعود فراستی در برنامه هفت به عنوان منتقد از عبارت دیاثت فرهنگی در نقد فیلم «دونده زمین» کمال تبریزی استفاده کرده بود. تبریزی همان موقع فیلمبرداری فاز سومین مجموعه «سرزمین کهن» را در اعتراض به استفاده از این کلمه در برنامه زنده تلویزیون، متوقف کرد که در نهایت بدون عذرخواهی کردن افخمی و فراستی و با پادرمیانی مدیران صداوسیما، این کارگردان سینما مجددا فیلمبرداری این مجموعه را از سرگرفت.
پدیدهای به نام «جم»
از دیگر حواشی سینما میتوان به پخش تیزرهای تبلیغاتی فیلمهای روی پرده از شبکه جم و شکایت تلویزیون از تهیهکنندگان این آثار اشاره کرد. به موجب این شکایت تهیهکنندهها و صاحبان این آثار به دادسرای فرهنگ و رسانه فراخوانده شدند و این ماجرا تا جایی پیش رفت که قرار بازداشت یک تهیهکننده سینما هم صادر شد. همچنین فیلم سینمایی «عادت نمیکنیم» ابراهیم ابراهیمیان یک هفته از پرده سینماها پایین آمد. در نهایت تهیهکنندگان تعهد دادند، در صورت همکاری تلویزیون با آنها برای پخش تیزر فیلمهایشان، این تبلیغات را در اختیار شبکه جم قرار ندهند. اما چندی بعد جم در اقدامی خودسرانه پخش تیزر فیلمهای روی پرده را از سرگرفت و به همین دلیل جلوی فعالیت شرکتهای فیلمسازی چون فیلمیران، نور تابان و دریا فیلم گرفته شد. علاوه بر این شرکتها اسامی پنج کارگردان و تهیهکننده سینمایی نیز در فهرست ممنوعالکاران منتشر شد که در نهایت مشخص شد ممنوعالکاری تنها برای شرکتها در نظر گرفته شده است.
سینمای ایران ابتدای سال ٩۵ را هم با حاشیه آغاز کرد. روی پرده رفتن فیلم «۵٠ کیلو آلبالو» به کارگردانی مانی حقیقی به عنوان یکی از فیلمهای اکران نوروز و اعتراض گروهی از دانشجویان دانشگاه امامصادق(ع) و همچنین اظهارات وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره این فیلم و حذف صدای خواننده تیتراژ فیلم «بارکد» به کارگردانی مصطفی کیایی، از جمله این حواشی است. با این همه به نظر میرسد این حواشی فعلا پایانی ندارد. برگزاری هجدهمین جشن خانهسینما و انتخاب نماینده سینمای ایران برای حضور در اسکار ٨٩، از جمله رویدادهای پیشروی اهالی سینماست که هرکدام میتواند به تنهایی حاشیهساز شود. در ادامه باید ببینیم عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان سینمایی و خانه سینما به عنوان تنها نهاد صنفی در مقابل حواشی پیشروی سینما چیست.
