مراسم تودیع و معارفه علی جنتی، وزیر پیشین ارشاد و سیدرضا صالحی امیری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عصر دیروز در تالار وحدت برگزار شد. مراسمی که در آن اسحاق جهانگیری، معاون اول رییسجمهور و جمعی از چهرههای فرهنگی و هنری حضور داشتند و تعدادی از آنها نیز در سخنرانیهایی کوتاه از دغدغههای عمده اهالی فرهنگ و هنر صحبت کردند. محمد سریر به نمایندگی از جامعه موسیقی به عنوان نخستین سخنران این مراسم وجود تحولات و تغییرات را در ساختار اداری لازم دانست اما به این موضوع اشاره کرد که اگر این تغییرات با طرح و برنامه همراه باشد موجب عبور از موانع خواهد شد. سریر در بخش دیگری از صحبتهایش با اشاره به اینکه فضای نقد هم باید باز باشد از فعالیتهای علی جنتی و سابقه آشناییاش با او گفت: «از زمان فعالیت جناب جنتی در کویت با ایشان آشنا هستم. سیاست دیپلماسی اینگونه ایجاب میکرد. ایشان از همه امکانات برای روابط فرهنگی استفاده میکردند.» او در بخش پایانی صحبتهایش خطاب به صالحی امیری از خواستههای اهالی فرهنگ و هنر هم صحبت کرد: «راه روشن تدبیر دولت باید پیگیری شود. فضای لازم برای ساخت جامعه و خواستههای جوانان، نگاه واقعبینانه به هنر است. هنرمند نباید بر اثر آسیبها کنار رود. بیاییم و بر اساس اعتقاد برای نسلهای آینده کار کنیم. آقای امیری راه سختی پیش رو دارند تا هنری که در برخی صحنهها افتخار این مرز و بوم است را حفظ و گسترش دهیم.»
عبدالجبار کاکایی در ادامه این مراسم شعری خواند و ثبات و سکون در وزارت ارشاد را یکی از آرزوهایش عنوان کرد. محمود آموزگار، رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان شهر تهران سخنران دیگر این مراسم بود. او با اشاره به بحث واسپاری نشر به بخش خصوصی و تشکلهای صنفی و معافیت مالیاتی ناشران، این اقدامات را از جمله فعالیتهای مثبت علی جنتی در وزارت ارشاد عنوان کرد. آموزگار با اشاره به کوتاه بودن فرصت برای وزیر ارشاد جدید در دولت یازدهم به صالحی امیری اشاره کرد و گفت: «صالحی امیری با پیشینه فراوان در حوزه مطالعه و پژوهش در حوزههای فرهنگی به ویژه حوزه نشر اقدامات مفید و موثری انجام داد. با توجه به اینکه درد را میشناسد امیدوارم ایشان برای نخستین بار برنامهای را تدوین کند که مقصد ما را مشخص کند.»
خشایار اعتمادی دیگر سخنران این مراسم هم در سخنانی گفت: «جنتی با رویکرد عقلانیت و تدبیر همراه و حامی هنرمندان بود. شایبهای که از چند سال پیش با عنوان اختلاف مجلس و دولت پیشآمد. سال گذشته با نامگذاری سال انسجام از سوی رهبری، مطرح شد و جایگزینی صالحی هم در راستای همین دغدغه است.» اعتمادی خطاب به وزیر جدید هم در صحبتهای کوتاهی گفت: «خدا به شما صبر بدهد چون انتظارات اهل فرهنگ و هنر تمامی ندارد، چون هنر تمامی ندارد. جامعه هنری انتظار دارند شما چتر حمایت خود را بر آنها بگسترانید. » اعتمادی در پایان خواستار صیانت از مجوزهای وزارت ارشاد شد تا این مجوزها قاطعیت لازم را داشته باشند.
طائرپور: اهالی هنر امنیت میخواهند
سخنران بعدی فرشته طائرپور بود که به نمایندگی از سینماگران نامهای را خواند. نامهای که شروعش خطاب به علی جنتی بود و یادآور میشد که پذیرش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اگر چه اولویت اول جنتی نبوده است، اما شاخصترین ویژگی او برای هنرمندان این بود که حاشیه امنی برای سینما ایجاد کرد؛ «امروز که میروید، تردید ندارم سینما را بیش از پیش دوست دارید و همچنان از آن حمایت خواهید کرد. سینمای ایران آنقدر وفا دارد که از شما تشکر کند که در بسته خانهاش را گشودید، سالنها را افزایش دادید و با صنف تعامل کردید. » طائرپور در بخش دیگری از این نامه سینماگران خطاب به وزیر جدید گفت؛ «مشکلات معیشتی و بیمه هنرمندان تفکیک شده و مشخص است و کافی است به منابع مراجعه کنید و با صنف جلسه بگذارید. سینما از شما امنیت فراگیر میخواهد. » طائرپور در بخش پایانی صحبتهایش پرسشهایی هم از جانب اهالی سینما مطرح کرد که یکی از آنها درباره وضعیت تبلیغات فیلمها در رسانه ملی و حاشیههایی که در مورد تبلیغ این فیلمها در شبکههای ماهوارهای ایجاد شده بود. طائرپور همچنین خطاب به صالحیامیری این سوال را مطرح کرد که وقتی فیلمی را از پرده پایین میکشند شما چه خواهید کرد و آیا این را خواهید فهماند که وزارت ارشاد با گشت ارشاد متفاوت است؟ او در پایان خطاب به وزیر جدید ارشاد به این موضوع اشاره کرد که هنرمند، تهیهکننده، سینماگر، خبرنگار و همه اهالی که در این حوزه حضور دارند، از شما امنیت میخواهند.
دعایی: هردوی شما عزیز هستید
حجتالاسلام سیدمحمود دعایی، سخنران دیگر این مراسم بود که در بخش ابتدایی صحبتهایش از علی جنتی و دوران سهساله وزارت او گفت: «روزی که خدمت رییسجمهور رسیدم نظر دیگری برای وزارت ارشاد داشتم، اما وقتی با این نازنین آشنا شدم و او وزیر شد این انتخاب را تحسین کردم. متاسفم که در لحظات پایانی به گونهای مقرر شد که این نازنین از صحنه کنار برود. » دعایی با اشاره به خاطرهای از جنتی پیش از انقلاب ادامه داد: «آقای جنتی قبل از انقلاب حق زیادی به گردن من داشت. آن زمان مدرکی نیاز داشتیم که بتوانیم از مرز عبور کنیم و به حج برویم. آقای جنتی مدارک مطمئنی را در اختیار ما گذاشت و پاسپورتهایی به من و همسرم داد تا با هم سه بار به حج برویم. » دعایی با اشاره به این اقدامات خطاب به جنتی گفت: «بعد از انقلاب هم منصبهای مهمی در اختیار داشتهاید و از شما به خوبی یاد میکنند و گوارای شما باد این ذکر خیری که از شما میکنند. » دعایی با اشاره به معاونان علی جنتی در وزارت ارشاد ادامه داد: «شما یاران برجستهای را در دوران وزارت ارشاد انتخاب کردید. معاونت فرهنگی شما یکی از بندگان صالح و شایسته خداست. دانشآموخته حوزه و دانشگاه که در دوران تصدیاش بسیاری از دغدغههای اهل معرفت حل شد. در صحنه مطبوعات هم یاران شایستهای انتخاب کردید و جامعه مطبوعاتی کشور را در امنیت و آرامش خاصی فروبردید. در عرصه سینمایی یار عزیزمان آقای ایوبی را به خوبی میشناسیم. او در دورانی که در فرانسه بود منشا خدمات بسیار ارزشمندی در جذب استعدادهای درخشان خارج از کشور شد و جمع هنرمند فرهیخته کشور را امیدوار کرد.» دعایی خطاب به صالحیامیری این سمت را به او تبریک گفت و ابراز امیدواری کرد که او قدر نیروهایی که تحویل گرفته را بداند و ادامه داد: «هر دوی شما عزیز هستید. آقای صالحی شما در دورهای که بر کتابخانه ملی تصدی داشتید به شایستگی نشان دادید حقشناس هستید و مطمئنا دستاوردهای شما در دوران جدید هم میتواند ثمربخش باشد. »
جنتی: هر هفته یک چالش داشتیم
اما بعد از این صحبتها نوبت به علی جنتی، وزیر مستعفی ارشاد رسید؛ صحبتهایی که با خطبه شقشقیه امیرالمومنین آغاز شد. جنتی در ادامه صحبتهایش دنبال ارایه گزارش نیست و آنچه در این دو سال در وزارت ارشاد انجام شده حاصل به کارگیری نیروهای مومن و معتقد و کارآمد و توجه به سیاستهای دولت تدبیر و امید بود که رییسجمهور آنها را مطرح کرده بود.
او این سیاستها را حمایت از آزاد اندیشی، آزادیبیان، قانونگرایی و توجه کافی به اصحاب فرهنگ و هنر عنوان کرد و از تلاش این وزارتخانه برای حفظ کرامت و حرمت هنرمندان حرف زد. صیانت از فرهنگ و هویت دینی، ملی و مذهبی و تفویض آزادیهای قانونی، رونق اقتصاد فرهنگ و هنر، کمک به ارتقای فرهنگ و نهادهای صنفی موارد دیگری بود که جنتی در ادامه صحبتهایش به آن اشاره کرد. او سپس به تشریح سرفصلهای سیاستهای وزارت ارشاد در سه سال گذشته پرداخت و به بخشی از چالشهای این وزارتخانه در طول این مدت اشاره کرد. یکی از آنها اتاقهای فکری بود که همزمان با آغاز فعالیت دولت کار خود را شروع کرد و بعدتر شکل عملیاتی به خود گرفت. جنتی به چند نمونه از کارشکنیهای این اتاقهای فکر اشاره کرد و گفت: «در حوزه کتاب، اتاق فکری در جستوجوی یک پاراگراف یا عکس بود که با سلیقهاش متفاوت باشد و بعد آن را به صورت بولتنهای هفتگی به امامان جمعه و مقامات ارایه کند و بگویند فرهنگ کشور دچار ولنگاری شده است.» علی جنتی با اشاره به چالشهایی که در وزارت ارشاد با آنها روبهرو بودهاند توضیح داد: «هر هفته یک چالش داشتیم. میگفتند دولت جدید ممیزی کتاب را برداشته در حالی که ما میخواستیم ممیزی پیش از نشر را به ناشران واگذار کنیم. علاوه بر این چرا که دولت قبلی سه سال در حوزه کتاب بدون نظارت عمل کرد. » او با اشاره به اتاق فکرهای مشابهی در حوزههای دیگر ادامه داد: «اتاق فکر بعدی در حوزه موسیقی بود که با بهرهگیری از رسانههایشان یکبار بحث تمخوانی خانمها را مطرح کردند و یکبار به پوشش نوازندگان ایراد گرفتند. ما شیوهنامه موسیقی را ارایه دادیم اما آنها اینبار به پوشش تماشاگران ایراد گرفتند و ما برای آنها هم تکلیف تعیین کردیم. بعد از آن یکسری از شهرها مثل مشهد قم و شیراز گفتند نباید در شهر ما کنسرت برگزار شود و امامان جمعه و دستگاه قضایی و نیروی انتظامی و نیروهای خودسر در برابر کنسرت مقابله کردند. اتاق فکر مقابله با هنرهای نمایشی هم منتظر یک ایراد کوچک بود در حالی که در تهران شبانه بیش از صد نمایش اجرا میشود و نمیتوان هر شب همه اینها را نظارت کرد. » علی جنتی در بخش پایانی صحبتهایش از نگاهی که در طول این چند سال در وزارت ارشاد حاکم بوده صحبت کرد، نگاهی که با هدف حمایت از همه هنرمندان و کم کردن زاویه اصحاب فرهنگ و هنر با نظام بوده است؛ «جمع کردن اندیشههای متعارض در کشور بسیار سخت است و نمیتوان کشور را با یک سلیقه اداره کرد. کشور نیازمند نشاط است اما عدهای به همه سرمایههای اجتماعی کشور چوب حراج میزنند که نتیحه آن بیاعتمادی به نظام است. »
جهانگیری: برخورد مدیران فرهنگی باید به دور از افراط و تفریط باشد
جهانگیری دیگر سخنران این مراسم گفت: «هر دو این افراد برای ما شناخته شده هستند و نیاز به توضیح ندارند. آقای جنتی مدیر همهجانبهنگر، منصف، توانا و انقلابی که عمر خود را در را در راه پیشرفت کشور و نظام صرف کرده است و ما متاسفم هستیم از ادامه حضور ایشان در وزارت ارشاد محروم شدیم.»
او به سختیهای شروع کار جنتی در بخش فرهنگ اشاره کرد: «در این سه سال تلاش کردند اطمینان، آرامش و امید به فرهنگ و هنر بازگردد و فرهیختگانی که میتوانند جامعهای سراسر با نشاط و امید به آینده بسازند نیز کار خود را با اطمینان پیش ببرند. آقای صالحیامیری هم قرار است با تاکید رییسجمهور به همین مسیر ادامه دهد.»
معاون اول رییسجمهور به فعالیتهای گذشته صالحیامیری در بخش فرهنگ پرداخت و این تجربهها را در مسیر اداره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرانبها دانست. جهانگیری پذیرش مسوولیت از سوی صالحیامیری در فاصله چند ماه باقیمانده به پایان دولت را «بیانگر عزت نفس و روح خدمتگذاری» او دانست و در ادامه افزود: «حوزه فعالیت وزارت فرهنگ و ارشاد گسترده است و همه نخبگان فرهنگی، اجتماعی، هنری و عموم شهروندان مخاطب آن هستند. هیچ عرصهای از فرهنگ و هنر جدا نیست.»
جهانگیری «قدرت فرهنگ را از سیاست و اقتصاد بیشتر و قویتر» دانست که به ویژه در ارتباط با «آسیبهای اجتماعی» و «مبارزه با مفاسد اقتصادی» و «توسعه اقتصادی» به بخش فرهنگ اتکای زیادی شده است.
معاون اول رییسجمهور همچنین تاکید کرد: «هرچه پیش رفتهایم قدرت قانونی و قدرت حقوقی وزارت ارشاد کاهش پیدا کرده و امکانات مادی این نهاد به دلیل تعدد سازمانها و ارگانهایی که سهمی را به خود اختصاص دادهاند، کاهش یافته است. اتفاقا آن دستگاهها نه پاسخگو هستند و در بررسیهای وضعیت فرهنگی کشور به هیچوجه مورد پرسش واقع نمیشوند که در مقابل امکاناتی که در اختیار داشتهاند، چه اقداماتی انجام دادهاند.»
این عضو کابینه دولت یازدهم مسوولیت وزارت فرهنگ و ارشاد را «قدرتمند کردن بخش فرهنگ» دانست، چون به گفته او «فرهنگ ضعیف به اقتصاد، سیاست و دیپلماسی ناتوان و ضعیف منجر میشود.» جهانگیری در ادامه صحبتهای خود خاطرنشان کرد: «ما اگر به ایران و دیپلماسی قدرتمند در جهان فکر میکنیم باید به این بخش اهمیت بدهیم و آقای جنتی با وجود کمبودهایی که وجود داشت به خوبی در این این مسیر گام برداشت.»
او «بازگشت قانون و مبارزه با فساد و قانونگریزی» را مسوولیت دولت از ابتدای شروع کار عنوان کرد و ادامه داد: «ارتقای سرمایههای فرهنگی و جلب اعتماد از دست رفته مردم به نظام از جمله برنامهها بوده که در همه بخشها دنبال شده است.» به گفته جهانگیری «اگر اعتماد افزایش پیدا کند و همه موانع را یکی پس از دیگری پشت سر خواهیم گذاشت. اما اگر اعتماد عمومی تضعیف شود با مشکل مواجه خواهیم شد.»
باید رویکردهای سیاسی و امنیتی را به رویکردهای علمی و فرهنگی تغییر دهیم. «برخورد مدیران فرهنگی باید حکیمانه و به دور از افراط و تفریط باشد.»
بخش پایانی صحبتهایش را به اقتصاد مقاومتی اختصاص داد که به گفته او در بخش فرهنگ ظرفیت بسیار بالایی نسبت به دیگر حوزهها وجود دارد.
صالحیامیری: گفتوگوی فرهنگی را آغاز میکنیم
سیدرضا صالحیامیری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آخرین سخنران این مراسم بود. او مهمترین نیاز جامعه فرهنگی را امنیت فکر، قلم و بیان دانست و گفت که برای رسیدن به این امنیت نیازمند اخلاق هستیم، چرا که بد اخلاقی همچون زهری است که انسانیت را زایل میکند. او گفتوگو را نیاز عاجل جامعه ایران برشمرد و افزود: «گفتوگو باعث کاهش عصبیت میشود و در همین راستا در وزارت ارشاد حرکت جدید گفتوگوی فرهنگی را آغاز میکنیم.» صالحی امیری از به رسمیت شناختن اصل تنوع و تکثیر فرهنگی به عنوان دیگر برنامههای خود یاد کرد و توضیح داد که «نمیتوانیم خودانگاری و مطلقانگاری داشته باشیم. » او در بخش دیگری از صحبتهایش گفت: «باور دارم باید عرصه فرهنگی را از اجبار دور کنیم. فرهنگ عرصه باورهاست نه بایدها. اما باید از رویکردهای اجباری دوری کنیم و عقلانیت، جامعنگری و واقعنگری را سرلوحه کار خود قرار دهیم.» او از گفتمان مقام معظم رهبری به عنوان گفتمان نظام یاد کرد و گفت که باید سیاستهای ارشاد بر مبنای این گفتمان جاری باشد، همچنانکه باید دغدغه مراجع و امامان جمعه را هم رفع کنیم.