روز گذشته علی رمضانی، سخنگوی سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در خبری عنوان کرد مصلی امام خمینی (ره) به عنوان محل برگزاری این دوره از نمایشگاه انتخاب شده است؛ خبری که پس از خواندنش همچنان متحیر میمانیم که چطور یکی از مهمترین اتفاقات فرهنگی کشور، همچنان جایِ ثابتی برای برگزاری ندارد.
ماجرای برگزار کردن نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در مصلی امام خمینی، شهر آفتاب یا هر جای دیگری به سوژهای خستهکننده برای همه تبدیل شده است. اینکه پس از گذشت ۳۵ سال، هنوز نمایشگاه کتاب تهران، جای ثابتی برای برگزاری ندارد مایه افسوس بسیار است.
نمایشگاهِ همیشه مستاجر!
تا قبل از افتتاح شهر آفتاب، انتقادات زیادی نسبت به برگزاری نمایشگاه کتاب در مصلی وجود داشت که منطقی هم به نظر میرسید. نخست اینکه مصلی امام خمینی برای کار و منظور دیگری ساخته شده و برای برگزاری نمایشگاه کتاب با آن حجم عظیم از حضور مردم ساخته نشده است.
قرار گرفتن مصلی در منطقهای شلوغ و پرترافیک، هر سال دردسرهای زیادی را به جهت برگزار کردن نمایشگاه کتاب به همراه دارد و انتقال محلِ نمایشگاه به موضوعی جدی برای مسئولان شهری تبدیل شده بود.
پس از کش و قوسهای فراوان، سال ۱۳۹۴ رسانهها با تیترهایی مثل «نمایشگاه کتاب صاحبخانه شد» افتتاح این مجموعه و برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب را جشن گرفتند.
همان زمان امیرمسعود شهرامنیا، قائممقام بیست و نهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران درباره این جابجایی چنین گفت: شهر آفتاب در درازمدت، مکان خوبی برای برگزاری نمایشگاه کتاب تهران است و اگر ما اقتضائات شهر تهران را در نظر بگیریم، با توجه به محدودیتهایی فراوانی که وجود دارد، طبیعتاً باید نمایشگاه به جایی منتقل میشد که امکانات و تسهیلات بهتری دارد.
اما این جابجایی خیلی به درازا نکشید و شهر آفتاب تنها در دو سال میزبان علاقهمندان به کتاب بود. دوباره همه چیز به حالت اول برگشت تا پس از شیوع ویروس کرونا و به وجود آمدن وقفهای در برگزاری نمایشگاه، دوباره زمزمههایی جهت برگزار شدن نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب شنیده شود.
زمانی که قرار شد سیوسومین نمایشگاه کتاب، دوباره در سال ۱۴۰۱ برگزار شود، یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر ارشاد در دولت سیزدهم، پاسخ قاطعی درباره محل قطعی نمایشگاه نداد و اعلام کرد پس از بازدید از مصلی و شهر آفتاب، محلِ قطعی نمایشگاه مشخص میشود.
با بازدیدهای صورت گرفته، نمایشگاه سی و سوم در مصلی امام خمینی برگزار شد تا بار دیگر بحثها درباره انتخابِ محل نمایشگاه بالا بگیرد. برای برگزاری دوره بعدی نمایشگاه کتاب، باز همان بحث تکراری مصلی و شهر آفتاب پیش آمد که این بار احمدوند این بار، اعلام کرد شهر آفتاب در بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ میزبان نمایشگاه صنعت نفت خواهد بود و امکان میزبانی از نمایشگاه کتاب تهران در این تاریخ وجود ندارد و نمایشگاه کتاب بار دیگر در مصلی برگزار شد.
با وجود گذشت دو سال از عمر دولت و صحبتهایی که درباره تعیین محل قطعی نمایشگاه کتاب در نشستهای خبری شده بود، این اتفاق محقق نشد تا نمایشگاه کتاب همچنان مستاجر و بدون جای مشخصی باشد. حالا که خبر برگزاری نمایشگاه ۱۴۰۳ در مصلی منتشر شده، به نظر میرسد، تعیینِ تکلیف درباره محل قطعی نمایشگاه کتاب تهران در این دولت مشخص نشود و همه چیز دوباره به آینده موکول شود.
بلاتکیفیِ سرگیجهآور
این بلاتکلیفی و مشخص نبودن برای نمایشگاهی با قدمتی ۳۵ ساله، اتفاق بد و نامبارکی است. معمولا نمایشگاههای معتبر جهان، به محلِ ثابتِ برگزاری آن شناخته میشوند و به نوعی آن مکان، به شناسنامه آن نمایشگاه تبدیل میشود.
برای مثال نمایشگاه کتاب فرانکفورت، به عنوان بزرگترین و معتبرترین نمایشگاه کتاب در دنیا، در محوطه عظیم نمایشگاه تجاری فرانکفورت برپا میشود. این نمایشگاه از نخستین دوره برگزاریاش در سال ۱۹۴۹ (۷۵ سال پیش) در محلی که برای اجرای امور نمایشگاهی فرانکفورت ساخته شده، برگزار میشود و به نظم و ثباتی خاص در این زمینه رسیده است. این ثبات در موقعیت برگزاری، اهمیت بسیار زیادی برای شرکتکنندگان دارد و هویتی ویژه به نمایشگاه میبخشد.
نمایشگاه کتاب لندن و دیگر نمایشگاههای کتاب معتبر در دنیا نیز این ثبات را در جغرافیا و محل برگزاری دارند. اصلا نمیشود شما بخواهید نمایشگاهی را هر ساله در سطح بینالمللی برگزار کنید و بعد از محلِ دقیقِ برگزاریاش برای سال آینده بیخبر باشید.
باید دولت تصمیمی قاطع و درست در این زمینه بگیرد و نمایشگاه کتاب را از این بلاتکلیفی دربیاورد. اگر مجموعه ارشاد، تمایلی به برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب ندارد، آن را به طور صریح و شفاف اعلام کند تا بتوان به گزینههای بهتر و درستتر رسید.
نمایشگاه کتاب فرانکفورت پس از ۷۵ سال، تنها در یک مکان برگزار شده و نمایشگاه کتاب تهران در ۳۵ سال، سه بار محل برگزاریاش تغییر کرده است. دقیقا همین ثبات با خودش اعتبار به همراه میآورد و نمایشگاه کتاب فرانکفورت را در دنیا تا این حد معتبر میکند. هیچ چیزی بدتر از بلاتکلیفی و بیثباتی نمیتواند به رویدادی فرهنگی تا در این حد مهم آسیب بزند.
