اکران «رستاخیز» احمدرضا درویش به یکی از پیچیدهترین معادلات سینمای ایران تبدیل شده است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی بیش از هر فیلم دیگری درباره اثر پایین کشیده شده درویش اظهارنظر و در ظاهر ادعا میکنند مشتاق اکران فیلم بدون اصلاحات هستند، اما واقعیت این است که اکران «رستاخیز» از عهده ارشاد خارج شده و طرف مذاکرهکننده کسانی جز سازمان سینمایی و ارشاد هستند.
حالا نوبت به حجتالله ایوبی، رییس سازمان سینمایی رسیده تا در این مورد حرف بزند. ایوبی در تازهترین اظهاراتش در مورد این فیلم به «مهر» گفته، خودش و علی جنتی، راضی به پایین آمدن «رستاخیز» از پرده سینماها نبودند: «ما معتقد بودیم جلوگیری از نمایش فیلم صحیح نیست چراکه ساخت فیلم و بعد از آن هم صدور پروانه نمایش با حجت شرعی و اجازات مستند و محکم انجام شده بود اما شرایطی که به وجود آمد آن تصمیم را برای ما کاملا ناگزیر کرد. اکنون هم که رای دیوان عدالت اداری صادر شده است مثل همیشه تابع و مطیع قانونیم. به نظر میرسد این رای موید همان نظر قبلی ما است که با توجه به صدور پروانه نمایش نباید از نمایش عمومی فیلم جلوگیری میشد.»
البته ایوبی بهتر از هر کسی میداند که بر اساس رای صادر شده توسط دیوان عدالت اداری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید خسارت عدم اکران «رستاخیز» را پرداخت کند. در واقع ارشاد در این میان به عنوان سازمانی که پروانه ساخت و نمایش این فیلم را صادر کرده، در مقطعی در مقابل نارضایتی معترضان به اکران فیلم گردن نهاد و راحتترین راه را برای خواباندن غائلهای که برپا شده بود، انتخاب کرد. ایوبی این موضوع را اینطور توضیح میدهد: «ما به عنوان بخشی از دولت تحت یک سری الزامات که میدانید و نمیخواهم باز کنم، بهناگزیر تصمیمی را گرفتیم. حالا رای دیوان عدالت اداری میگوید آن تصمیم در مورد جلوگیری از ادامه اکران از نظر حقوقی اشکال داشت و به نفع شاکی، یعنی تهیهکننده «رستاخیز» رای بدوی داد. ما هم همین را میگفتیم. برای سینما و تثبیت حقوق سینماگران هم این رای به اعتقاد من خوب است.» ایوبی همچنین رسیدگی قوه قضاییه و ورود آن را به مساله احقاق حقوق هنرمندان و سینماگران نشانهای از رعایت حقوق شهروندی در نظام مردمسالاری دینی میداند و تا اندازهای از صادر شدن این حکم خوشحال است.
رییس سازمان سینمایی در صحبتهای خود در حالی از طی روال قانونی حرف زده که حداقل در سازمان سینمایی و وزارت ارشاد وقعی بر آن نهاده نمیشود. این سازمان سینمایی است که باید به عنوان تنها متولی سینمایی، حرف اول و آخر را برای دادن مجوز ساخت فیلمها و اکران بزند، اما در واقعیت این اتفاق نمیافتد. ایوبی رای دیوان عدالت اداری را برای فیلم «رستاخیز» به نفع سینمای ایران میداند و میگوید: «ما به عنوان شخص یا حتی سازمان و دستگاه مهم نیستیم. مهمتر از ما «قانون» است که باید بر همه عرصهها از جمله عرصه فرهنگ و سینما حاکم باشد و همه از دولت تا دیگران باید از آن تبعیت کنند. این رای اگرچه ظاهرش علیه ما است ولی چون کاشف از بطن حقوق سینماگران و ما است، به نفع ما هم است یعنی ما به عنوان دولت یا بخشی از دولت از محتوا و مفاد این رای بهره مند میشویم.»
او همچنین معتقد است وزیر ارشاد از حامیان نخست فیلم درویش است: «شخصا بنا به مسوولیتهای قانونی که بر عهده دارم در هر شرایطی و در چارچوب قوانین و مقررات کشور در کنار سینمای کشور از جمله در کنار عوامل این فیلم بودم و همچنان خواهم بود. نمایش این فیلم همواره در دستور کارمان بوده و است و از هیچ کوششی هم فروگذار نکردهایم. وزیر محترم از حامیان نخست این فیلم بودهاند و همچنان خواهان نمایش و حل مشکلات فیلم هستند.»
با این همه سازمان سینمایی پرونده فیلم «رستاخیز» را همچنان باز گذاشته و معتقد است برای اکران فیلم همچنان جای چانهزنی وجود دارد. عوامل این فیلم برای ساخت آن نظر برخی مراجع تقلید را جلب کرده بودند. اما در نهایت در زمان اکران مشخص شد جلب رضایت همه مراجع تقلید برای نمایش فیلم نیاز است. علی جنتی نیز در جلسات مختلف به این مساله اشاره کرد و همواره این موضوع را شرط لازم برای اکران این فیلم برشمرد. او قبلا عنوان کرده بود: «عوامل این فیلم از ابتدا به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کردند که درمورد این فیلم نظریه تمام مراجع را کسب کردهاند، در حالی که بعدا مشخص شد که این صحبت آنها صحت نداشت و تنها نظر چند نفر اخذ شده بود.»
بعد از بازنشر این اظهارات، اخیرا روابط عمومی فیلم بیانیهای منتشر کرد تا سکوت احمدرضا درویش درباره اکران فیلم، بهضرر فیلم رستاخیز تمام نشود. در بخشی از این بیانیه عنوان شد: «آیا کسب نظریه تمام مراجع عالیقدر در امور جاری و اجماع فقهی در آرای فوق امکانپذیر است؟ مگر صدور مجوز در اموری مانند تجارت، صنعت، خدمات و… بر عهده دوایر و ساختارهای دولتی نیست؟ اگر کسب مجوز و تایید علما در حوزههای دین، تاریخ و دیگر علوم و هزاران حرفه متنوع اقتصادی و فرهنگی بر عهده فعالان در این امور باشد؛ پس فلسفه وجودی سازمانهای دولتی و ایضا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چیست؟»
در واقع سازندگان «رستاخیز» نیز در این بیانیه، فراهم کردن شرایط مناسب اکران را برای فیلم از وزارت ارشاد مطالبه میکنند. آنها حاضر به انجام اصلاحات و نورانی کردن چهره حضرت عباس(ع) نیستند و از طرفی نمیتوانند از هزینههای تولید این فیلم چشم پوشی کنند. ایوبی در بخشی از توضیحات خود درباره مشکل اکران «رستاخیز» مدعی شده سازمان سینمایی و وزارت ارشاد علاقهمند هستند نسخه اصلی فیلم روی پرده برود: «نگاه مثبت قوه قضاییه به ما کمک میکند که فیلم را بدون محو چهره ذوات مقدسه نمایش دهیم. وزیر محترم ارشاد هم در شرایط پیشآمده موافقت اصولی برای این اثر را دارند. امیدوارم که بتوانیم کاری کنیم که محرم و صفر امسال سینمای ایران نیز با نمایش این فیلم شریف و فرهنگی و شیعی چهرهای عاشوراییتر به خود بگیرد.»
اما این حرفهای ایوبی با بخشی از صحبتهای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تناقض دارد. او چندی پیش گفته بود: «بیشتر مراجع محترم و علما و برخی شخصیتهای دینی و مذهبی تاکیدشان این بود که باید چهره مبارک حضرت ابوالفضل العباس (ع) پوشانده شود که ما هم چند ماه پیش به عوامل این فیلم اعلام و حتی راهکار هم ارایه دادیم که روی چهره مبارک آن حضرت افکت نور بزنند ولی متاسفانه آنها نهتنها این کار را نکردند بلکه اقدام به شکایت کردند.»
در واقع علی جنتی از شکایت تهیهکننده فیلم ناراضی است و معتقد است خسارت گرفتن برای این فیلم دلیلی ندارد چرا که ۵٧ درصد هزینههای فیلم توسط خیرین کویتی و یک خیر ایرانی تامین شده است. او همچنین گفته بود عوامل فیلم «رستاخیز» به جای مسائل معنوی، بیشتر به دنبال مسائل مادی هستند.
«رستاخیز» فتاوای لازم را برای نشان دادن چهره حضرت ابوالفضل (ع) از فتاوای برخی مراجع دارد. حتی در روزهای پایانی سال ٩٢، آیتالله علمالهدی در دیدار با مسوولان و سینماگران درباره این فیلم، گفت: «میبینید بعد از نمایش این فیلم، چقدر حملات به وزارت ارشاد آغاز شده و آنها باید پاسخگو باشند، در حالی که فیلم ارزشمندی است و هنگام ساخت از مقام معظم رهبری استفتا کردهاند و آقا نوشتهاند اگر وهن نباشد، ایراد ندارد که تصویر نشان داده شود و فیلم ساخته شده و حالا همه مداحان روی سر فیلم ریختهاند و بیچاره درویش، کارگردان فیلم رستاخیز، گیر افتاده است.»
احمدرضا درویش که این روزها سکوت پیشه کرده و برای وضعیت فرهنگی موجود در کشور تاسف میخورد، سال گذشته در گفتوگویی با گلایه از دولت یازدهم، مسوولیت مشکلات ایجاد شده را بر عهده وزارت ارشاد دانست: «١١ سال قبل پروژهای را شروع کردیم که تولید این نوع فیلمها به دلیل اهمیت موضوعی و مضمونی وظیفه همه دولتها است. کمااینکه با عنوان پروژههای فاخر فیلمهایی با بودجه دولتی ساخته شد، از جمله فیلم ملک سلیمان و راه آبی ابریشم و استرداد. سازندگان «رستاخیز» بر اساس غیرت دینی خود بدون اتکا به ریالی از بودجه بیتالمال و با صددرصد سرمایهگذاری در این فیلم و با ایجاد تعهدات بسیار به افراد حقوقی و حقیقی و سیستم بانکی و تعهد به منابع خارجی که همه از عاشقان اباعبدالله هستند به مدت ١٠ سال این فیلم را ساختهاند. آیا این جای تشکر از سوی دولت ندارد؟ وضع موجود پاسخ زحمت ١٠ ساله سازندگان «رستاخیز» است؟ آیا تولید این فیلم همکاری نیست؟ سازندگان «رستاخیز» فیلمی ساختند که دولت تدبیر و امید در سال اول حضور خودش در عرصه خدمتگزاری به آن ٩ سیمرغ بلورین اهدا کرده است، این بد است؟ این همکاری نیست؟ فیلم «رستاخیز» در فستیوال بینالمللی بغداد و در قلب کشور عراق نمایش داده شد و ندای لبیک یا حسینِ هزاران نفر از تماشاگران در تالار «مسرح الوطنی» بغداد را به دنبال داشت. تا جایی که «رستاخیز» توانست جایزه بهترین فیلم فستیوال را به خود اختصاص دهد. آیا این حضور و جایزه برای دولت محترم افتخار نیست؟»
یادآوری حرفهای این کارگردان در روزهای بیسروسامانی سینمای ایران بد نیست. روزهایی که هر کس ساز خودش را میزند. کاش مسوولان سازمان سینمایی بدانند با اظهار امیدواری برای اکران یک اثر سینمایی، آن فیلم روی پرده نمیرود. وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی باید پای سینمای ایران بایستند.
