حصبه بیماری عفونی شدیدی است که میکرب آن از راه دهان، وارد بدن می شود و از طریق مدفوع و ادرار، دفع میشود. حصبه یک بیماری عفونی و واگیردار است که از طریق آب و غذای آلوده گسترش مییابد و معمولاً با تب بالا، اسهال، بیاشتهایی و سردرد بروز میکند. این بیماری در فصل پائیز و تابستان بیشتر به صورت همه گیر در میآید و به خصوص در اجتماعاتی مثل سربازخانهها و مدارس بیشتر دیده میشود. این بیماری بیشتر کودکان و سالمندان بالای 60 سال را تهدید میکند و شیوع آن در دختران و پسران به یک اندازه دیده میشود. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۷، تعداد افراد مبتلا به تب حصبه یا تیفوئید بین ۱۶ تا ۳۳ میلیون نفر میباشد، و سالانه بین ۵۰۰٬۰۰۰ تا ۶۰۰٬۰۰۰ تن از این بیماری تلف میشوند. پروین اعتصامی مشهورترین چهرهای است که در ایران بر اثر این بیماری جانش را از دست داده است.
نشانههای بیماری حصبه
بیماری به آرامی شروع میشود: تب مختصر، خستگی، سرگیجه، کوفتگی، خواب مختل، دهان تلخ و یبوست. بتدریج این علائم شدت مییابد، بعلاوه سردرد شدید، درد پیشانی بوجود میآید، درد کمر و گردن و بیحالی عارض میشود، شکم نفخ پیدا کرده کمی دردناک میشود مخصوصاً در پهلوی راست و پائین شکم درد محسوس میباشد یا بجای یبوست اسهال فرا میرسد.
طحال بزرگ میشود گاهی خون دماغ وجود دارد. بسیاری از بیماران در چند روز اول بیماری سرفه کرده و نشانههای یک برونشیت حاد را دارند. صبحها تب کم بوده و شبها بالا میرود تا اینکه در ظرف ۴ تا ۵ روز تب به ۴۱ درجه میرسد، نبض نسبت به تب کندتر میباشد.
۵ تا ۸ روز علائم شدت مییابد یعنی استقرار بیماری فرا میرسد بیمار در رختخواب خود بیحرکت میافتد و نسبت به اطرافیان بی اعتنا میباشد و یا اینکه در بیحالی و کوفتگی عمیقی غوطه ور میباشد گاهی هذیان و بی خوابی وجود دارد، بیمار اشیاء مبهمی را در هوا جستجو میکند، عطش زیاد دارد لبها و زبان خشک است، اشتها کم است نفخ شکم زیاد و در لمس پهلوی راست و پائین شکم درد وجود دارد. در حصبه سخت، اسهال آبکی وجود دارد. تب دائماً در ۴۰ درجه سانتیگراد باقیمانده، صبح و شب کمی با هم اختلاف دارد یعنی صبحها کمتر و شبها زیادتر است.
عوارض درمان نکردن حصبه
محمدرضا بلورساز رئیس انجمن عفونی اطفال میگوید: حصبه بیماری نسبتاً خطرناکی است که اگر درمان نشود عوارضی مانند سوراخ شدن رودهها، مننژیت، مشکلات قلبی، کلیوی، استخوانی و گوارشی را ایجاد و البته شست و شوی مداوم دستها از ابتلا به آن پیشگیری میکند. حصبه یا تیفوئید توسط میکروبی به نام سالمونلا که در طبیعت به وفور وجود دارد به انسان منتقل میشود، انواع سالمونلا وجود دارد که یک نوع آن صرفاً حصبه یا تیفوئید ایجاد میکند و نوعی دیگر فقط دستگاه گوارش را درگیر میکند. علت اصلی میکروب حصبه بیشتر در غذاهای آلوده، سبزیها و میوهها، سالاد، ماهی، گوشت و ظروف آلوده وجود دارد.
این فوق تخصص عفونی کودکان اظهار میکند: ورود میکروب باعث التهاب و تورم دستگاه گوارش میشود و در نهایت و در نهایت وارد خون میشود بنابراین راه ابتلا براثر خوردن مواد غذایی آلوده و بیشتر از همه غذاهایی است که در رستورانها سرو میشود.
آیا حصبه جنبه ژنتیکی دارد؟
معمولاً این بیماری در سن کودکی و نوجوانی دیده می شود. در جوامعی که آلودگی محیطی بالایی داشته باشند، معمولاً کودکان در اوایل عمربه این بیماری مبتلا می شوند. اگر فردی در بچگی آلوده نشده باشد، به ندرت ممکن است در سنین بالا دچار این بیماری شود.
در برخورد با این بیماران و درمان آن چه مشکلاتی وجود دارد؟
قبلاً برای درمان حصبه بیماران بستری میشدند و داروی تزریقی به آنها تجویز میشد. ولی امروزه با درمانهای جدید، دیگر نیازی به بستری کردن بیمار نیست و می توانیم با داروهای سرپایی و ارزان و دردسترس، او را درمان کنیم. خوشبختانه هم اکنون مشکل خاصی در رابطه با درمان این بیماران وجود ندارد.
آیا بعد از درمان، این بیماری مجدداً عود میکند؟
در این بیماری امکان عود وجود ندارد، ولی بیمارانی که تحت درمان ناقص قرارمی گیرند، احتمال دارد که ناقل بیماری شده و تا مدتها در مدفوع خود، میکروارگانیسم سالمونلایی را دفع کنند.
حصبه در کودکان و بزرگسالان
بلورساز با بیان علائم حصبه در بزرگسالان و کودکان توضیح میدهد: حصبه در افراد بالغ بیشتر با تب و لرز، سردرد و یبوست شدید همراه است و در کودکان نیز با تب و لرز، دلدرد و اسهال دیده میشود اما مهمترین علامت آن در بزرگسالان و کودکان، تب است که به تدریج افزایش پیدا میکند و متعاقب آن موجب درگیری دستگاه گوارش با دلدرد، دلپیچه، یبوست و اسهال میشود. در افراد بالغ نیز سرگیجه، سردرد، گیجی و تشنج به چشم میخورد.
عوارض درمان نشدن حصبه
رئیس انجمن عفونی اطفال بیان میکند: حصبه بیماری نسبتاً خطرناکی است که اگر درمان نشود عوارضی مانند خونریزی دستگاه گوارش و سوراخ شدن رودهها را بر جای میگذارد، این عارضه در یک درصد مبتلایان دیده میشود، همچنین حصبه میتواند در صورت عدم درمان موجب علائم مننژیت، مشکلات قلبی، کلیوی، استخوانی و گوارشی شود.
بلورساز میگوید: به محض مشاهده علائم بالینی باید آزمایش خون بررسی شود و از طریق آن آنتیبادی که میکروب ترشح میکند اندازهگیری شود بنابراین کشت خون موجب تشخیص بیماری میشود. درمان نیز با برخی آنتیبیوتیکها است. دوره درمان حدود 10 روز است و پس از آن بیماری بهبودی کافی پیدا خواهد کرد.
وی خاطرنشان کرد: واکسن بیماری حصبه نیز وجود دارد، اما اثر ۱۰۰درصدی ندارد، بنابراین بهترین روش این است که به محض دیدن علائم به پزشک مراجعه شود و برای جلوگیری از ابتلا، دستها را مدام بشوییم، نکته قابل توجه این است که 99 درصد مبتلایان نتایج درمانی خیلی خوبی خواهند گرفت.
چند راه برای پیشگیری از بیماری حصبه
بهترین را ه کنترل بیماری حصبه پیشگیری است با رعایت موارد زیر می توان از بروز این بیماری حصبه پیشگیری کرد.
1- شستن صحیح دستها، دفع صحیح و بهداشتی فضولات انسانی
2- پختن کامل مواد غذایی ،شناسایی افراد ناقل و جلوگیری از برخورد آنها با موارد غذایی مخصوصا توزیع مواد غذایی.
3- برای مسافرت به کشورهایی که حصبه وجود دارد، واکسیناسیون برای تیفوئید بصورت تزریقی یا خوراکی باید صورت گیرد.
4- درصورت مصرف شیر ،گوشت ،آب ، تخم مرغ و … باید ابتدا آنها را به خوبی بجوشانید .
5- در صورت مصرف میوه و سبزی باید آنها را بخوبی بشویید ،بهتر است پوست میوه ها را قبل از مصرف بکنید.
6- در صورت مسافرت به مناطق آلوده باید از مصرف آب، شیر، سالاد و سبزیجات خام، میوههای پوست نکنده و محصولات لبنی پرهیز کرد.
7- از مصرف مرغ و خروس و محصولات آنها که به مدت طولانی خارج از یخچال ماند باید خودداری کرد.